امروز پنجشنبه 20 اردیبهشت 1403
صفحه اصلی | درباره ما | تماس با ما

روشهای اصلاح و تغییر رفتار کودکان و نوجوانان

 0

در فرآیند تعلیم و تربیت و رشد , یکی از اثربخش ترین روشها برقراری رابطه انسانی با (کودک) و حفظ و تأمین عزت نفس و احساس خودارزشمندی (نوجوان) است. رعایت اصولی که در این مبحث به اختصار از نظر شما خواهد گذشت , کمک می کند تا بتوانید میان خود و فرزندتان رابطه مطلوب را برقرار کنید هر یک از این اصول می تواند چون قاعده و یا سرنخی شما را هدایت کند و به اندیشیدن و ارزیابی درباره رابطه خود با فرزندتان دعوت نماید.

خداوند متعال به صراحت در قرآن مجید می فرماید: آیا کسانی که می دانند با کسانی که نمی دانند برابر هستند؟ (سوره الزمر آیه 9) هیچ پدر و مادری خود به خود نمی تواند پدر و یا مادر موفقی بشود و نوجوان خود را آن طور که هست بشناسد و او را درک کند و با او رابطه درست برقرار نماید , مگر اینکه دانایی های ضروری را کسب کند. علت اصلی شکست پدران و مادران در تعلیم و تربیت فرزندانشان عدم شناخت کودکان و نوجوانان است پژوهشهای متعدد نشان داده است که هر قدر والدین داناتر و آگاهتر باشند , با مشکلات کمتری رو به رو می شوند. از سوی دیگر خانواده هایی که نسبت به نقشها , وظایف و مسئولیتهای خود بیشتر آگاهی دارند , بهتر می توانند با فرزندانشان رابطه برقرار کنند و دوره حساس و پرانرژی نوجوانی را به طریق مطلوب هدایت نمایند.

ایجاد روابط مثبت: 4 جزء اساسی دارد:

هیچ یک از شیوه های آموزش کودکان موثر واقع نخواهد شد , مگر شما وقت کافی صرف کنید , و رابطه ای مثبت میان خود و فرزندتان به وجود آورید. ما 4 جزء پایه ای برای برقراری رابطه مثبت و موثر میان والدین و فرزندانشان معرفی می کنیم.

1) احترام متقابل

انسان ها در هر سن که باشند مشکلات موجود در روابطشان نتیجه فقدان احترام متقابل است. والدین عمدتاً شکایت دارند که فرزندانشان به آنان احترام نمی گذارند , آنان نمی دانند که احترام کسب کردنی است. یعنی هنگامی به فردی احترام می گذارند که او نیز به سایرین احترام بگذارد , عیبجویی , داد و فریاد کردن , کتک زدن , بد دهنی و انجام کارهایی که خود کودک هم از عهده اش برمی آید موجب از میان رفتن احترام می شوند. برای برقراری احترام متقابل , باید کار را با نشان دادن احترام به فرزندانمان شروع کنیم. راه مناسب آغاز این کار , به حداقل رساندن صحبت های منفی است , با فرزندانتان زمانی صحبت کنید که جو خانواده دوستانه است.

2) صرف وقت برای تفریح

گذراندن مدت زمانی با هم از نظر کیفی مهم است نه کمی. یک ساعت رابطه مثبت به چندین ساعت مجادله رجحان دارد.

ما پیشنهاد می کنیم که برای تفریح هم وقتی در نظر بگیرید و روزانه ساعاتی از وقت خود را با هر یک از فرزندانتان به طریقی که هر دوی شما لذت می برید , بگذرانید. اگر هر یک از طرفین احساس کنند که به زور به تفریح آمده اند , در واقع وقت خود را تلف کرده اند پدر و مادر می توانند زمان خود را به ترتیبی تقسیم کنند که روزانه هر یک به طور جداگانه با یکی از کودکان باشند. بسیاری , وقت خواب را مناسبترین زمان برای با هم بودن می دانند. نکته مهم آن است که شما و فرزندانتان به اتفاق در خصوص طریقه وقت گذرانی تصمیم بگیرید. علاوه بر اوقات انفرادی , هر خانواده باید فرصتی را که می تواند حداقل هفته ای یک بار باشد , برای تفریح خانوادگی اختصاص دهد.

3) دلگرمی

اگر می خواهیم کودکان به خودشان اعتقاد پیدا کنند , باید به آنان اعتقاد داشته باشیم برای آنکه کودک احساس لیاقت کند , باید گاهگاهی او را تشویق کنیم. تشویق و دلگرمی عمدتاً با کم اهمیت تر کردن اشتباهات کودک و تأیید بر نقاط قوت و برجسته رفتار او سر و کار دارد.

4) ابراز محبت:

هر کودکی برای داشتن احساس امنیت , باید حداقل یکنفر را دوست داشته باشد و توسط یکنفر دوست داشته شود. گفتن این نکته که شما فرزندتان را دوست دارید. بویژه در مواقعی که انتظار ندارید , و همچنین با رفتارهای غیر کلامی مانند: نوازش کردن , در آغوش گرفتن , بوسیدن و نوازش موها , واقعاً اهمیت دارد.

برخی تکنیک های مربوط به الگوهای تغییر و اصلاح رفتار

الف) استفاده از اصل تقویت مثبت

ب) استفاده از اصل جانشینی (پاداش های جدید)

ج) برنامه ریزی جهت دوام بیشتر پاداش ها

1) به رفتار خوب باید پاداش داده شود (استفاده از اصل تقویت مثبت)

برای اینکه رفتاری در کودک تقویت شود یا دوام یابد , ترتیبی بدهید که پس از اینکه کودک هر بار رفتار مورد نظر را انجام داد , پاداشی به او داده شود به بیان دیگر هر رفتار مطلوب کودک نتیجه خوشایندی برایش به دنبال داشته باشد.

نمونه هایی از تقویت کننده های گوناگون:

تقویت کننده های مادی , تقویت کننده های غیر مادی غیر کلامی

چند نکته مهم:

  1. تقویت کننده ها برای همه یکسان نیستند.
  2. اثر تقویت کننده ها در هر زمان یکسان نیست.
  3. هر چه تقویت کننده را زودتر عرضه کنیم احتمال تقویت شدن آن رفتار بیشتر خواهد شد.
  4. استفاده از تقویت کننده با تأخیر برای آموزش استقامت و شکیبایی
  5. تقویت باید پس از مشاهده پیشرفت در رفتار عرضه شود.
  6. ارزش تقویت کننده ها ممکن است کم یا زیاد شود.
  7. لزوم عرضه چند تقویت کننده پیاپی در بعضی از موارد.
  8. استفاده مداوم از تقویت کننده اثر بخش بودن آن را کاهش می دهد.

2) استفاده از اصل جانشینی

برای اینکه بتوانیم رفتاری را به وسیله تقویت کننده ای که تأثیر آن ضعیف شده است تقویت کنیم لازم است آن را پیش از از تقویت کننده ای موثر و جدید بیاوریم.

پاداش های جدید از راه گفتار , از راه رویدادهای همزمان هدایت به سوی تقویت کننده های غیر مادی به وجود می آیند.

3) برنامه ریزی برای دوام بیشتر پاداش ها با استفاده از اصل تقویت گاهگاهی

برای اینکه کودکی , رفتاری که آموخته است ادامه دهد , می بایست به تدریج دفعات عرضه تقویت را کمتر کرد و تنها گاهگاهی در برابر نشان دادن آن رفتار او را تقویت کرد.

سوء تفاهم هایی که در مورد تقویت کردن وجود دارد:

1) تقویت کردن با چاپلوسی و تملق تفاوت دارد.

2) تقویت با رشوه دادن متفاوت است.

بخش دوم: از میان بردن رفتارهای نامطلوب

الف) اشباع تا حد خستگی و دلزدگی

ب) حذف پاداش ها ج) پاداش دادن به رفتارهای مغایر

د) حذف موقعیت های ناخوشایند برای رفتار نامطلوب

الف) اصل اشباع: برای آنکه کودکی رفتار نامطلوبی را ادامه ندهد به او اجازه دهید (حتی اصرار کنید) که آن رفتار را آن قدر تکرار کند تا خسته شود و از آن دست بردارد.

ب) اصل خاموشی: شرایط را طوری فراهم کنید تا کودک پس از هر بار انجام دادن آن رفتار پاداشی دریافت نکند.

ج) اصل تقویت رفتار مغایر: برای اینکه کودکی را از انجام دادن رفتار نامطلوبی باز دارید و رفتار نامطلوبی را جانشین رفتار نامطلوب او کنید رفتار دیگری را که با آن رفتار مغایر است , یا رفتاری را که نمی تواند آن را همزمان با آن رفتار نامطلوب انجام دهد , تقویت کنید.

د) اصل تقویت منفی: برای اینکه کودکی را از انجام دادن رفتاری نامطلوب بازدارید, ترتیبی بدهید که او با اصلاح کردن رفتار خود بتواند به موقعیتی که برای او ناخوشایند بوده است پایان دهد.

بخش سوم: به وجود آوردن یک رفتار تازه

الف) تقویت قدم به قدم اجزای یک رفتار (اصل شکل دادن: تقویت رفتارهای جزئی تر گام به گام در جهت رفتار

ب) سرمشق یا نمونه خوب (تربیتی بدهید که کودک کسی را که مورد علاقه , احترام یا توجه اوست در حال انجام دادن آن رفتار مشاهده کند.

ج) قرینه دادن برای رفتار مطلوب (ترتیبی بدهید که درست قبل از انجام دادن آن رفتار قرینه ای به او داده شود)

د) زمان و مکان مناسب برای هر چیز (اصل تمیز دادن به رفتار کودک زمانی پاداش دهید که متناسب با زمان و مکان مناسب عمل کرده باشد)

بخش چهارم

الف) آموختن اجتناب از خطر (اصل اجتناب: برای اینکه اجتناب از موقعیتی خاص را به کودک بیاموزید آن موقعیت را همراه با موقعیتی ناخوشایند به او عرضه کنید)

تغییر دادن پاسخ های عاطفی

ب) غلبه بر ترس و اضطراب (اصل کاهش ترس: برای کاهش ترس کودک در موقعیتی خوشایند زمانی که راحت , آسوده خاطر و خوشحال است تماس او را با آن شیء یا رویداد ترس آور به تدریج بیشتر کنید.

تبلیغات متنی