امروز پنجشنبه 01 آذر 1403
صفحه اصلی | درباره ما | تماس با ما

دلایل استفاده از مواد و وسایل آموزشی در تدریس و یادگیری

 0
دلایل استفاده از مواد و وسایل آموزشی عبارتند از:

الف؛ معضلات و مشکلات آموزشی

از جمله تعداد زیاد افراد لازم التعلیم، فقدان بودجه و امکانات کافی و معلمان دلسوز و علاقمند و انفجار دانش.

از جمله انفجار جمعیت و در نتیجه ازدیاد جمعیت واجب التعلیم که خود مستلزم تدارک امکانات مالی و انسانی و تجهیزات زیادتری است. انفجار دانش و ارزشها، فقدان بودجه و امکانات کافی جهت تخصیص به آموزش و پرورش و کمبود معلمان آگاه، دلسوز و علاقه مند، ضرورت استفاده از مواد و وسایل آموزشی را توجیح می نماید.
ب؛ نقش حواس در یادگیری

نتایج تحقیقات نشان داده اند که حواس مختلف در یادگیری نقش واحدی ندارند، یافته های زیر این تفاوت را به خوبی نشان می دهند. این یافته ها مشخص می کنند که انسان تقریباً؛ 75% یادگیری را از طریق کاربرد حس بینایی کسب می نماید. 13% یادگیری از طریق کاربرد حس شنوایی، 6% یادگیری از طریق کاربرد حس لامسه، 3% یادگیری از طریق کاربرد حس بویایی و 3% یادگیری از طریق کاربرد حس چشایی صورت می گیرد (احدیان،1373).
ملاحظه می شود که اگر چه قسمت اعظم یادگیری انسان (حدود 75%) از طریق حس بینایی صورت گرفته و مجموعاً 12% از طریق کاربرد دو حس بویایی و چشایی صورت می گیرد،که روی هم 87% را تشکیل می دهد، معهذا در بسیاری از موارد معلمان بر کاربرد 13% حس شنوایی تأکید دارند.

ج؛ نقشی که این مواد و وسایل در تسهیل یادگیری دارند.

1. مخروط تجارب ادگاردیل نشان می دهد که تجارب مستقیم، عینی و دست اول در پایین هرم، نشانه های سمعی و بصری مانند اسلاید و تصویر، در وسط هرم و علائم و سمبل ها (کلمات)، در رأس هرم قرار دارند. در تقسیم بندی مواد و وسایل آموزش و رسانه ها، آن ها را به نرم افزار و سخت افزار، چاپی و غیر چاپی، برقی و غیر برقی، نورتاب و غیر نورتاب، تقسیم نموده اند. در یک تقسیم بندی دیگر از نقطه نظر کاربرد در کلاس درس به دو طبقه کلی تقسیم می شوند. این طبقه بندی بر اساس عملکرد رسانه هاست.

• رسانه های معیاری؛ شامل آن دسته از مواد دیداری و شنیداری کمکی نظیر عکس ها، نقشه ها و اشیاء واقعی می شود و از شاگرد خواسته می شود تا برای نشان دادن دستیابی به نتایج مورد نظر، آن ها را شرح دهد، بازسازی و تفسیر کند. این رسانه ها خود جزئی از معیار تحقق یافتن هدف یادگیری می باشند.

• رسانه های میانجی؛ عملکرد این رسانه ها عبارت است از: کمک به شاگردان برای کسب بصیرت و دانش نسبت به چند پدیده یا اتفاق. نمودارها مثالی از این مواد هستند. این رسانه ها خود جزء معیار هدف نیستند، بلکه وسیله ای برای رسیدن به هدف هستند.

• تقسیم رسانه ها به دسته نورتاب و غیر نورتاب یکی از بهترین و کامل ترین تقسیم بندی هاست. رسانه های آموزشی غیر نورتاب شامل تابلوهای آموزشی، اشیاء سه بعدی، چارت، پوستر، تصاویر و نمودار است. تابلوهای آموزشی شامل تابلوهای گچی، مغناطیسی، الکتریکی، پارچه ای و ماهوتی است. در استفاده از تابلوهای گچی از روش الگو، قالب، شبکه یا جدول و روش پنهانی استفاده می گردد. استفاده از روش قالب، ترسیم اشکال ظریف و دقیق هندسی را در زمان کوتاهی برای معلمان میسر می سازد. تابلوهای الکتریکی در مستقل بار آوردن فراگیر مؤثر است و تابلوهای پارچه ای امکان مشارکت شاگردان و همکاری آنان در تدریس را فراهم می سازد.

• اشیاء واقعی به سه دسته تحت عنوان اشیاء تغییر یافته، اشیاء تغییر نیافته و نمونه ها تقسیم می شوند. اشیاء واقعی تغییر یافته عبارتند از: 1. مدل 2. ماکت 3. دایوراما 4. میز شنی 5. برش ها 6. مولاژها
• مدل ها، اشیاء واقعی تغییر یافته و سه بعدی و تولید مجدد اقلام ظریف و گران قیمت هستند که می توانند به قیمت قابل قبول و ایمنی لازم برای استفاده ساخته شوند.
• ماکت ها، قسمت ساده شده واقعیت و جایگزین اشیاء واقعی هستند و نسبت ها کاملاً رعایت می شود.
• دایوراما، صحنه های سه بعدی هستند که اغلب به صورت مینیاتوری بوده و در آن ها اشیاء و مجسمه ها در حالت و محل عادی خود ظاهر می شوند. اشیاء دایوراما به ندرت در اندازه طبیعی ساخته می شوند. میز شنی عبارت است از: یک منظره سه بعدی در مقیاس صحیح که روی یک زمینه مسطح که شن مرطوب ریخته شده برای شکل دادن استفاده می شود.
• مولاژها را هم می توان آن دسته از مواد سه بعدی تغییر یافته از نوع تقلید واقعیت دانست که ترکیب مناسب و مطلوبی از سه نوع قبلی یعنی ماکت، مدل و برش را تشکیل می دهد و معمولاً در علوم تجربی کاربرد بیشتری دارند.
• برش ها در مورد موتورها و اشیاء مشابه برای نشان دادن قسمت های پنهانی و دور از دید آن ها استفاده می شود. نمونه ها نیز قسمت و جنبه ای از شیء هستند که دارای مشخصات مشابه و مشترک طبقه و یا گروه خاصی است.
• سواد تصویری عبارت است از: قدرت درک معانی و مفاهیم تصویری شامل اسلاید، تصاویر مات و...
• چارت ها، ارائه دیداری ایده ها و مفاهیمی است که تفهیم آن ها از طریق ارائه کتبی یا شفاهی مشکل است. مشخصه اصلی چارت، دادن اطلاعات است. چارت ها دارای انواع متعددی هستند. از جمله چارت های زمانی، نواری و برگردان، سازمانی و چارت های آموزشی و اخباری. از میان چارت های اشاره شده، چارت های آموزشی نیازمند توضیحات شفاهی معلمان است و تمامی خصوصیات چارت را دارا می باشند.
• پوسترها برای انتقال صریح، روشن، جالب توجه و ارزان قیمت اطلاعات به کار می روند و معمولاً جنبه همگانی داشته و می خواهد فکر یا ایده ای رو در بیننده ایجاد یا تقویت کند و پیام به آن ها القاء شود.
• یک نمودار، بیان دیداری داده های عددی است. جدولی از اعداد، حاوی اطلاعات گسترده ای است که خواننده را قادر به درک معنای خاص یک توده از اطلاعات پیچیده می کند. هدف اساسی از نمودار، نمایش اطلاعات کمی به صورت ساده و سریع است.
• نمودار تصویری در حقیقت انطباقی از نمودار ستونی است و همان نوع اطلاعات را ارائه می کند. این نمودارها نخستین بار توسط اتونورات یکی از دانشمندان علوم اجتماعی مورد استفاده قرار گرفت. به سادگی قابل درک است ولی دقت و صحت انواع دیگر را دارا نیستند.

• مک لوهان وسایل ارتباطی را به سرد و گرم تقسیم کرده است. به نظر او وسایل ارتباطی سرد شامل آن دسته ابزار یا وسایلی است که موجبات مشارکت بیشتر انسانی را فراهم می سازند، مانند سمینارها، جلسات بحث و گفتگو. در حالی که سخنرانی، سینما و کتاب را در زمره وسایل ارتباطی گرم می داند، بدون آنکه درصدد پیدایی نوعی تبادل فکر برآیند، یک وسیله ارتباطی گرم می داند. وی تلویزیون را هم یک وسیله ارتباطی سرد به شمار می آورد.

• رسانه های آموزشی نورتاب، به دو دسته نورتاب ساکن یا ثابت مثل اسلاید، فیلم استریپ، پروژکتور اورهد و اوپک، و نورتاب متحرک مثل فیلم های ویدئویی وتلویزیونی تقسیم می شوند. البته پروژکتور اوپک مات می باشد. اسلاید عبارت است از: تصاویر ترسیم شده بر روی یک صفحه شفاف یا فیلم های مثبتی از عکس ها هستند که در اثر عبور نور از آن ها تصویر را بر روی پرده و یا دیوار مقابل منعکس می کنند. اسلایدهای آموزشی 2×2 اینچ یا 5×5 سانتی متر می باشند. تهیه اسلاید به روش دستی و تکنیک عکس برداری صورت می گیرد.
• فیلم استریپ از تعدادی تصویر مربوط به هم که روی فیلم های 35 میلی متری چاپ می شوند، تشکیل گردیده است و دارای نظم و ترتیب می باشند.شباهت زیادی به فیلم های متحرک دارند ولی خصوصیت حرکت را ندارند. دستگاه نمایش فیلم استریپ برای مطالعه انفرادی و گروه های کوچک مناسب هستند. پروژکتور اورهد، دستگاهی برقی است که قادر به نمایش تصاویر و مطالبی است که شفاف بوده و نور را از خود عبور می دهد. این رسانه در جلوی کلاس و به جای تخته سیاه استفاده می شود. طلق های شفاف یا ترانماها توسط این دستگاه نشان داده می شود.
• پروژکتور اوپک نیز دستگاهی است برقی که می تواند عکس ها، نوشته ها و حتی اجسام سه بعدی کوچک را بر روی پرده منعکس نماید. خاصیت اصلی این دستگاه بزرگ نمایی است ولی از محدودیت های آن تاریک بودن کامل اتاق نمایش و سنگین بودن آن است.
• میکروفیلم جهت نگهداری و حفاظت مواد چاپی بر روی یک حلقه فیلم استفاده می شود که هر قاب در آن دربرگیرنده یک صفحه مجزاست که کوچک گردیده است و از طریق دستگاه میکروفیلم خوان یا خواننده آن را می توان روی صفحه ای نمایش داد. میکروفیش رسانه ای است که شیوه ای جدید در ریز کردن تصاویر و نوشته ها به حساب می آید و تصاویر آن خیلی کوچکتر از میکروفیلم می باشد.
• فیلم های 16 میلی متری یکی از پرمصرف ترین مواد آموزشی محسوب می شوند. اساس فیلم های متحرک را ثبات بصری تشکیل می دهد. فیلم ها از یک سری تصاویر ثابت تشکیل شده اند که هر کدام تغییر مختصری در حرکت دارند و در حالت نمایش توسط خطای بصری متحرک به نظر می رسند.
• در حالت عادی سرعت حرکت فیلم در دوربین های فیلم برداری معادل 16 تا 18 فریم در ثانیه، برای فیلم های صامت و 24 فریم در ثانیه، برای فیلم های ناطق است. عدسی عنصری است که تصویر دقیقی از سوژه را روی فیلم می اندازد و وسیله انتقال نور از موضوع به سطح فیلم است و در پشت آن دیافراگم قرار دارد که در تنظیم میزان نور ورودی به داخل جعبه دوربین را به عهده دارد و پلک دریچه ای است که نور را جهت اصابت به فیلم از خود عبور می دهد.
• فیلم های عکاسی نوارهای شفاف حساس به نور هستند. حساسیت موجود در فیلم های عکاسی بر اساس معیارهای متفاوتی استاندارد شده اند، مثلاً DIN متعلق به آلمان، ASA متعلق به آمریکا، گوست روسی و بی. اس. ای مربوط به انگلیس می باشد. دو متغیر مهم حساسیت و ارزش عدسی ها، فاصله کانونی و ضریب شفافیت و درجات f می باشند. فاصله کانونی عبارت است از: فاصله میان محل تمرکز نور تا فیلم. هر چه فاصله کانونی عدسی بیشتر باشد، تصویری درشت تر، و هر چه فاصله کانونی آن کمتر باشد، تصویری کوچکتر به دست می دهد. ضریب شفافیت، مشخص کننده میزان نورپذیری، نورگیری و یا عبور نور از عدسی است. چنانچه دیافراگم باز باشد، عدسی حداکثر میزان نور را از خود عبور می دهد یعنی2/1:1 (کوچکترین عدد) نسبت فراخی عدسی از تقسیم قطر عدسی بر فاصله کانونی به دست می آید و فاصله بین دو درجه پی در پی را یک استاپ می نامند.

• در کارهای 8 میلی متری عدسی هایی که دارای فاصله کانونی حدود 12 میلی متر هستند به عدسی های نرمال معروف هستند در حالی که این فاصله در دوربین های 16 میلی متری، 25 میلی متر است. معنی نرمال این است که تحت بیشترین شرایط عدسی تصویری طبیعی و پرسپکتیو ارائه می دهد. پرسپکتیو، اندازه های نسبی شیء را در فاصله های مختلف بیان می کند. یک تصویر پرسپکتیو نرمال آن است که بر روی پرده، چنان ظاهر می شود که در آن هر چه فاصله دوربین از اشیاء زیادتر شود، از اندازه اشیاء نیزبه نسبتی که انتظار می رود کاسته می شود. عدسی را می توان به عنوان قلب هر دوربین تلقی کرد. در داخل همه عدسی ها، وسیله ای است که دیافراگم ایریز نامیده می شود. دیافراگم ایریز، یک وسیله مکانیکی است که می تواند با باز و بسته شدن خود مقدار نوری را که از عدسی عبور می کند تغییر دهد. بنابراین هر چه مورد تصویر روشن تر باشد، ما به نور کمتری برای اصابت به فیلم نیازمندیم و در نتیجه میزان باز شدن دیافراگم کمتر خواهد بود. برعکس در مورد اشیاء و صفحه های تیره و تارکتر دریچه دیافراگم را برای عبور دادن مقدار بیشتر نور بازتر می کنیم. این کار با تنظیم درجات f عملی است. درجات f نسبت بین فاصله کانونی عدسی و قطر دهانه دیافراگم هستند.

• در مورد استفاده از فیلم های 16 میلی متری می توان گفت که برای نمایش در گروه های بزرگتر مناسب هستند. ولی استفاده از اندازه 8 میلی متری در گروه های متوسط کوچک و مطالعه انفرادی رو به تزاید گذاشته است. کپی های تهیه شده از فیلم های 8 میلی متری کیفیت نسخه های اصلی را دارا نیستند و به علاوه روشنی این گونه فیلم ها از اندازه 16 میلی متری کمتر بوده و برفک آن ها نیز بیشتر است. در تهیه کپی ها کیفیت صدا در فیلم های 8 میلی متری هرگز به خوبی فیلم های 16 میلی متری نخواهد بود. با این حال کپی های اندازه 8 میلی متری تهیه شده از نسخه های دارای مرغوبیت بیشتری از خود نسخه های اصلی هستند. به همین ترتیب، کپی ها 16 میلی متری تهیه شده از نسخه های اصلی 35 میلی متری به مراتب از نسخه های اصلی اندازه 16 میلی متری بهتر خواهد بود.

• تلویزیون در آموزش کاربرد وسیعی یافته است. با استفاده از این رسانه، معلمان قادر به کنترل زمان هستند و می توانند هر وقت که بخواهند برنامه های خود را به نمایش بگذارند. انتقال برنامه های زنده و تصاویر متحرک از طریق کابل، میکروویو، کانال های تلویزیونی، ماهواره ها و یا کانال های تلویزیونی آموزشی، میسر می شود. به شاگردان امکان می دهد تا آن دسته از آزمایشات تجربی را که انجام آن مستلزم هزینه گزاف و توأم با خطرات احتمالی است مشاهده کنند.

• از محدودیت های استفاده از تلویزیون در آموزش، تفاوت های فردی شاگردان از حیث سرعت یادگیری، علایق و نیازهای ویژه آن ها مورد انکار قرار می گیرد. ارتباط یک طرفه و یک جانبه بوده و اطلاع از عکس العمل های آنی بینندگان برای فرستنده و یا تولید کنندگان امکان پذیر نیست. محتوای برنامه ها اکثراً فشرده و ناقص هستند (به علت محدودیت زمانی). در پژوهش های انجام شده میزان یادگیری شاگردان با میزان معلومات و نحوه تدریس معلمان تلویزیونی نسبت مستقیم دارد. در اکثر برنامه های تلویزیونی، محتوا و متن دیداری آن ها بیشتر از متن کلامی آن ها جلب توجه می نماید.

• در تماشای برنامه های تلویزیونی، شاگردان بایستی در میدانی قرار گیرند که در هر طرف از محور دید زاویه ای بیش از 45 درجه را تشکیل ندهند.
• برخی از محاسن نمایش های ویدئویی به شرح ذیل است: نمایش های ویدئویی در آموزش می تواند به عنوان یک جایگزین مؤثر برای سخنرانی مورد استفاده قرار گیرد. به ویژه اگر محتوای مورد آموزش احتیاج به تماس بصری سطح بالا داشته باشد. برنامه های ویدئویی می توانند پدیده های زندگی خارج از کلاس را که دسترسی به آن ها توسط روش های دیگر مشکل و شاید غیر ممکن است فراهم آورند. مثل سبک زندگی در کشورهای دیگر، فرآیندهای علمی در صفحه میکروسکوپ، فرآیندهای صنعتی پیچیده، تولیدات مصنوعی و غیره.
• نمایش یک برنامه ویدئویی آماده که کاملاً حرفه ای تهیه شده است، نسبت به روش های تدریس از نوع سخنرانی از ساختار بهتری برخوردار است و مسلم است که از لحاظ بصری و ایجاد انگیزه، برنامه های ویدئویی مناسب تر می باشند ولو اینکه سخنرانی به وسیله اسلایدها و دیگر مواد آموزشی بصری حمایت شود

تبلیغات متنی