بررسی سلامت روانی زندانیان ورزشکار و غیر ورزشکار

چکیده:

پژوهش حاضر به بررسی مقایسه ای سلامت روانی در بین زندانیان ورزشکار و زندانیان غیر ورزشکار پرداخته است. بدین منظور تعداد 116 نفر مرد (96 نفر ورزشکار و 100 نفر نفر غیرورزشکار) در این پژوهش شرکت کردند. ابزارهای جمع آوری اطلاعات شامل پرسشنامه محقق ساخته و پرسشنامه سلامت روانی (28 سؤال) بوده است که دارای 4 زیرمقیاس اضطراب، علایم جسمانی، اختلال در عملکرد اجتماعی و افسردگی است. تجزیه و تحلیل آماری داده های بدست آمده نشان داد که از نظر میزان سلامت روانی بین دو گروه زندانیان ورزشکار و زندانیان غیر ورزشکار تفاوت معنا دار وجود دارد و در زیر مقیاسهای اضطراب و افسردگی چشمگیر تر می باشد، به این معنی که زندانیان ورزشکار از میزان اضطراب و افسردگی پایین تری برخوردار هستند (01/0>p و 001/0>P).

کلید واژه: سلامت روانی، اضطراب، افسردگی

اختلال در عملکرد اجتماعی، جسمانی سازی علائم، زندانیان

ورزشکار و غیر ورزشکار

مقدمه

ورزش نقش مهمی در سلامت روانی انسان دارد به طوریکه در سال 2002 شعار بهداشت جهانی «تحرک رمز سلامتی» عنوان شده است. کاربرد روانشناسی در ورزش نیز به طور مشخص مورد تأکید قرار گرفته است تل ول و گرینلس، 2003). عصر جدید با توسعه علوم و تکنولوژی پیشرفته خود، روش زندگی بسیاری از جوامع بشری را تحت الشعاع خود قرار داده است و کاهش قابل ملاحظه ای در فعالیتهای فیزیکی افراد به وجود آورده است. اگر به ساخت فیزیکی انسان توجه کنیم متوجه می شویم که انسان به طور فطری برای رشد و تکامل همه جانبه خود به انواع گوناگونی از فعالیتهای جسمانی نیاز دارد. درجوامع مختلف، امروزه از ورزش به عنوان یکی از روشهای درمانی در درمان مبتلایان به اختلال افسردگی استفاده می شود به طوریکه نتایج ثمربخشی را به همراه داشته است(نعمت الله زاده ماهانی، 1371).

منظور از سلامت روان، سلامت ابعاد خاصی از انسان مثل هوش، ذهن و فکر می باشد. از طرف دیگر سلامت روان بر سلامت فیزیکی هم تأثیر دارد. پژوهشهای اخیر نشان داده اند که یک سری اختلالهای فیزیکی و جسمی به شرایط خاص روانی ارتباط دارند. مطالعات طولانی مربوط به تأثیر ورزش بر ویژگیهای شخصیتی و سلامت روانی افراد نشان داده است که ورزش و تربیت بدنی نه تنها به عنوان یک فعالیت تفریحی بلکه به عنوان یک ابزار آموزشی- تربیتی، اهداف روانی- اجتماعی فراوانی را به دنبال دارد (درخشان مبارکه، 1376).

هر تجربه حرکتی یا تغییر جسمانی، یک تغییر یا تجربه روانی را به دنبال دارد. ورزش از جمله روشهای مهم تکامل جسمانی، روانی واجتماعی محسوب می گردد، زیرا شرکت در فعالیتهای ورزشی، افراد را از نظر فضایی و مکانی به هم نزدیک می کند. راهها و فرصتهای بسیاری را برای ماهر شدن در اجتماع فراهم می آورد و به طور کلی یک جریان آموزشی در ابعاد فرهنگی و اجتماعی برای فرد ایجاد می کند. ورزش در سلامت و آمادگی جسمانی، تعادل و ثبات هیجانی، رشد اعتماد به نفس، تصویر بدنی و اجتماعی مثبت و تأمین نیازهای دوستی، رقابت، جلب توجه، تقویت گروهی و امنیت تأثیر دارد(درخشان مبارکه، 1376). به طوریکه نتایج مطالعه غفاری(1384) نشان می دهد که میزان افسردگی غیر ورزشکاران بیشتر از افراد ورزشکار حرفه ای و غیر حرفه ای است. تاسون وسینور (1993) نتیجه گیری کردند که تمرین حاد ممکن است با کاهش اضطراب همراه باشد، ‌اما به نظر نمی رسد تأثیری بر دیگر حالت های عاطفی داشته باشد. ورزش کردن با سازگاری اجتماعی و اعتماد به نفس ارتباط دارد و این موضوع نشانگر میزان اهمیت ورزش و فعالیت بدنی در سلامت روانی و سازگاری اجتماعی نوجوانان است(حسن زاده، 1380). با تچر(1993) برای گزارش حمایت تجربی این دیدگاه رایج که مابعد از تمرین «احساس بهتری» داریم به نتیجه گیری های مشابهی رسید. چند مطالعه و تجزیه و تحلیل پیشرفته (نورث، ‌مک کولاخ و تران،‌1990؛ پیتر ازیلو، ‌لندرز، ‌هات فیلد،‌کوبیت، ‌اسلازر،‌1991) تأیید کردند که تمرین،‌کاهش اضطراب و افسردگی را به همراه خواهد داشت، اگر چه برگر (1983) نیز خلقیات مثبت تری را در شناگران گزارش کرده، ‌اما اکثر مطالعاتی در مقوله های دو، ‌پیاده روی و دوچرخه سواری بود. در یک خط پژوهشی مربوط به نتیجه گیری (هولمز،1993) برخی فعالیت جسمانی را به عنوان یک مکانیسم سازگاری در بهبود و توان بخشی (برای نمونه،‌برنامه های فعالیت جسمانی با سرطان یا سندرم کمبود ایمنی بیماری های [ایدز]) را بررسی کردند. نتایج پژوهش لاپیریر و همکاران در سال (‌1991،1990)، تحت عنوان«تأثیر استفاده از برنامه هی ورزشی روی اختلالات روانی بیماران ایدزی» نشان داد که تمرین ورزشی موجب کاهش افسردگی در این بیماران شد. از جمله موبایلی - کی - ئی و همکارانش در ایالات متحده به بررسی ارتباط بین پیاده روی و افسردگی در افراد روستایی به تعداد 2084 نفر دست زدند که در پایان یافته ها آنها نشان دادند که فعالیت بدنی همبستگی منفی با علائم افسردگی دارد (منشی، 1379). نتایج تحقیق مبارکه‌ (1376)، ‌نشان داد که مدیران ورزشکار نسبت به مدیران غیرورزشکار از سطح بهداشت روانی بهتری برخوردارند و شکایات جسمی کمتری دارند. همینطور مطالعات فالکینز و سیم نشان داد که تمرینات جسمانی موجب بهبودی خود پنداره و سلامت روانی می شود(معتمدی، 1373). بخشی (1379) در تحقیقی با عنوان «تاثیر یک برنامه منتخب ورزشی بر سلامت روان در معتادان زندان» نشان می دهد که تمرینات منتخب ورزشی در کاهش نشانه های مرضی جسمانی، ‌اضطراب، اختلال در عملکرد اجتماعی و افسردگی معتادان به مواد مخدر اثر معنی داری دارد.

از این رو هدف مطالعه حاضر مقایسه سلامت روانی زندانیان ورزشکار و غیر ورزشکار می باشد. به همین منظور فرضیه های زیر مطرح بودند:

از نظر سلامت روانی بین زندانیان ورزشکار و غیر ورزشکار تفاوت معنی دار وجود دارد.

از نظر علایم جسمانی بین زندانیان ورزشکار و غیر ورزشکار تفاوت معنی دار وجود دارد.

از نظر اضطراب بین زندانیان ورزشکار و غیر ورزشکار تفاوت معنی دار وجود دارد.

از نظر اختلال در عملکرد اجتماعی بین زندانیان ورزشکار و غیر ورزشکار تفاوت معنی دار وجود دارد.

از نظر افسردگی بین زندانیان ورزشکار و غیر ورزشکار تفاوت معنی دار وجود دارد.

روش

روش پژوهش انتخاب شده در این تحقیق از نوع علّی- مقایسه ای یا پس از وقوع بوده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه زندانیان مرد ورزشکار و غیر ورزشکار زندان مرکزی اردبیل در سال 1385می باشد. نمونه ی آماری این پژوهش از بین زندانیان ورزشکار به صورت کل شماری بوده است (96 نفر ورزشکار). همچنین از افراد غیر ورزشکار تعداد 100 نفر با روش نمونه گیری تصادفی ساده بعنوان گروه قابل مقایسه انتخاب شدند().

لازم به ذکر است که منظور از زندانیان ورزشکار در تحقیق حاضر، افرادی بوده اند که حداقل هفته ای دو روز، و هر بار به مدت 45 دقیقه به فعالیتهای ورزشی گروهی (مانند والیبال) و یا انفرادی (مانند بدنسازی) می پرداختند و زندانیان غیر ورزشکار افرادی بوده اند که در تعریف زندانیان ورزشکار گنجانده نمی شدند و یا از حداقل تمرینات ورزشی(دو روز در هفته) برخوردار نبوده اند.

ابزار جمع آوری اطلاعات: اولین ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر پرسشنامه محقق ساخته بوده است که سن، جنس، جرم، میزان محکومیت، نوع فعالیت ورزشی و میزان آن، سوابق ورزشی و قهرمانی و... را مورد پرسش قرار می داد.

دومین ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر، پرسشنامه سلامت روانی بوده است. این پرسشنامه 28 ماده دارد که توسط گلدبرگ و هیلر[11] (1979) با روش تحلیل عاملی ساخته شده است و دارای چهار مقیاس می باشد که علایم جسمانی، اضطراب، افسردگی و اختلال در عملکرد اجتماعی را می سنجد. ضریب پایایی این پرسشنامه در هر یک از خرده مقیاسها با روشهای آلفای کرونباخ و تنصیف بترتیب عبارتند از 92/0، 88/0و91/0، 83/0و 75/0، 69/0،88/0 و89/0(001/0 >P). همچنین اعتبار کلی این پرسشنامه 67/0 الی 76/0 و پایایی تنصیف 83/0 و پایایی بازآزمایی 85/0 گزارش شده است. در پژوهش حاضر شیوه جمع آوری اطلاعات بصورت انفرادی بوده و در کلینیک مثلثی زندان مرکزی اردبیل انجام گرفته است. برای نمایش یافته های پژوهش از روش آمار توصیفی و برای تحلیل داده ها از آزمون t مستقل استفاده شده است.

یافته ها

جدول شماره1: فراوانی آزمودنی ها از نظر سلامت روانی به تفکیک زندانیان ورزشکار و غیر ورزشکار

داده های موجود در جدول شماره 1 نشان می دهد که از مجموع 96 نفر زندانی ورزشکار 50 نفر (4/51 درصد) مشکوک به اختلال روانی و 46 نفر (6/48 درصد) سالم هستند. همچنین از مجموع 100 نفر زندانی غیرورزشکار 61 نفر (0/61 درصد) مشکوک به اختلال روانی و 39 نفر (0/39 درصد) سالم هستند. بنابراین با توجه به نتایج جدول شماره 1 می توان گفت که درصد بیشتری از زندانیان غیرورزشکار نسبت به زندانیان ورزشکار مشکوک به اختلال روانی هستند.

از اهداف عمده این پژوهش تعیین تفاوت سلامت روانی و علائم آن (جسمانی سازی علائم، افسردگی، اضطراب و اختلال در عملکرد اجتماعی) در بین زندانیان ورزشکار و غیر ورزشکار بوده است که در جدول شماره 2 مشاهده می شود.

جدول شماره2: نتایج آزمون تی جهت بررسی تفاوت میزان سلامت روانی و علائم آن (علایم جسمانی، اضطراب، اختلال در عملکرد اجتماعی و افسردگی) دردو گروه از زندانیان ورزشکار و غیر ورزشکار

**P<0/01 ***P<0/001

در جدول شماره 2 میانگین اختلال روانی و ابعاد آن در چهار سطح (علایم جسمانی، اضطراب، اختلال در عملکرد اجتماعی، و افسردگی) در بین زندانیان ورزشکار و غیرورزشکار مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. مشاهده بدست آمده نشان دهنده آن است که تفاوت افسردگی در بین زندانیان ورزشکار و غیرورزشکار معنا دار می باشد (001/0>p). یعنی زندانیان غیرورزشکار از افسردگی بالاتری برخوردار هستند. همچنین تفاوت میانگین اضطراب و بطورکلی اختلال روانی در بین زندانیان ورزشکار و غیرورزشکار معنا دار بود (01/0>p). یعنی زندانیان غیرورزشکار از اضطراب و اختلال روانی بالاتری برخوردار هستند. اما بین زندانیان ورزشکار و غیرورزشکار از نظر علایم جسمانی و اختلال در عملکرد اجتماعی تفاوت معنا داری بدست نیامد.

بحث و تفسیر:

از اهداف این پژوهش مقایسه میزان سلامت روانی و علائم آن (علایم جسمانی،اضطراب، اختلال در عملکرد اجتماعی و افسردگی) در بین زندانیان ورزشکار و غیر ورزشکار بوده است. نتایج بدست آمده نشان داد که تفاوت افسردگی در بین زندانیان ورزشکار و غیرورزشکار معنا دار می باشد. یعنی زندانیان غیرورزشکار از افسردگی بالاتری برخوردار هستند. همچنین تفاوت میانگین اضطراب و اختلال روانی در بین زندانیان ورزشکار و غیرورزشکار معنا دار بود. یعنی زندانیان غیرورزشکار از اضطراب و به طور کلی اختلال روانی بالاتری برخوردار هستند. اما بین زندانیان ورزشکار و غیرورزشکار از نظر علایم جسمانی و اختلال در عملکرد اجتماعی تفاوت معنا داری بدست نیامد. این نتیجه با یافته های غفاری،1384؛ مبارکه،1376؛ ماهانی،1371؛ نورس، کولاخ و تران،1990؛ آزیلو، لندرز، هات فیلد، کوبی تز و اسلازر،1991؛ پور سلطانی،1376؛ موسوی،1380؛ حسن زاده،1382وحسین زاده، 1381 که نشان دادند ورزش وتمرین با افزایش عزت نفس وسلامت روانی همراه است، همخوانی دارد.

در تبیین این یافته ها و در مورد تأثیر ورزش بر سلامت روانی از دلایل زیرمی توان کمک گرفت:

1). تغییردمایی خیلی زیاد 2). تغییرات در انتقال دهنده های عصبی 3). اندورفینها 4). باز گشت خود کار 5). چیرگی

بدین شرح که ورزش و تحرک بدنی از طریق افزایش میزان ترشح انتقال دهند های عصبی (مانند نوراپی نفرین) و همچنین با بالا بردن احساس چیره گی و خودکار آمدی باعث کاهش افسردگی در افراد ورزشکار می گردد. همچنین با توجه به ترشح اندورفینها در مغز باعث ایجاد آرامش و تنظیم ضربان قلب و فشارخون دیاستولیک و سیستولیک در بدن می شود بنابراین افزایش ترشح این اندورفینها در مغز به دنبال فعالیتهای منظم ورزشی باعث کاهش اضطراب می شود.

نویسندگان: مسعود تهور انزابی** سوران رجبی**

• لینک منبع

• تاریخ: سه شنبه , 21 آذر 1402 (06:56)

• تاثیر آموزش مهارتهای اجتماعی بر سلامت روان و رضایت زناشویی
• بررسی نقش فقر و بیکاری در سلامت روان دانشجویان
• رابطه هوش اجتماعی و سلامت روانی با عملکرد تحصیلی دانش آموزان
• بررسی رابطه بین افسردگی و سلامت روان مردان شاغل و غیر شاغل
• سلامت روانی در دانش آموزان و ارتباط آن با ارزشیابی پیشرفت تحصیلی