امروز چهارشنبه 05 اردیبهشت 1403
صفحه اصلی | درباره ما | تماس با ما

آشنایی با روش آموزش قرآن در دوره ی ابتدایی

 0

1-روش سنتی و مکتبی: در این روش با هجی کردن وتمرین وتکرار، قران آموخته می شود تصور بر این بود چون قرآن از حروف و حرکات تشکیل شده اگر دانش آموزی حروف و حرکات را بشناسد با مقداری تمرین می تواند قرآن را بخواند در این روش به صدای حروف وحرکات توجه نداشتند در نتیجه ابتدا حروف وسپس حرکات را می آموختند و با هجی کردن کلمات پیش می رفتند و همیشه آموزش را از جز سی ام قران شروع می کردند.

2-روش باغچه بان و فرمان یک و دو: مرحوم جبار باغچه بان برای آموزش خط فارسی به جایی روش حرف آموزی روش صوت آموزی را پیش نهاد کرد مرحوم عباس یمینی شریف نیز برای آموزش خط زبان فارسی روش کلی را مناسب می دانست پس از آزمایش هر دو روش وزارت آموزش و پرورش روش باغچه بان را برگزید و از سال 1330 تا پیش از روش جدید (بخوانیم وبنویسیم سال 81)روش ترکیبی با غچه بان که مبتنی بر صوت آموزی است برای آموختن خط و زبان فارسی را در ایران معمول بوده است در این روش با فرمان یک، یک حرف با یک حرکت خوانده می شود در واقع یک صامت با یک مصوت ترکیب می گردد و با فرمان دو،دو صامت با یک مصوت خوانده می شود فرمان دو هنگامی داده می شود که بعد از حرف حرکت دار حرف ساکن و یا تشدید باشد و یا خود حرف تنوین داشته باشد.

3-روش تفکیک: این روش که با روش قبل چندان متفاوت نبود و بر بخش کردن کلمه تاکید داشت مدتی معمول شد ولی نتوانست کاری فراتر انجام دهد.

4-آموزش به کمک نوار صوتی: در سال های پس از انقلاباسلامی نهاد های خود جوش و خارج از آموزش پرورش رسمی مانند دارولقران ها مهد قران ها بنیاد شهید و... با استفاده از نوارهی قاریان مشهور وتمرین تکرار واستمرار قران را با ترتیل و قرائت تحقیق آموزش می دهند.

5-آموزش جامع قران: با این که روش فرمان دادن مبتنی بر روش صوت آموزی فارسی بود ولی در آن روش پیش نیاز فارسی ویا سواد آموزی فارسی جدی گرفته نمی شد آموزش دیر هنگام از کلاس سوم آغاز می گردید و همراه تمرین تکرار کافی نبوددر نتیجه موفقیتی قابل توجه در آموختن قران حاصل نمی شد.

رویکرد اصول و اهداف برنامه ی درسی قرآن

رویکرد:

رویکرد نگاه وجهت گیری کلی است و بر تمام اجزای برنامه حاکم است معمولا رویکرد هر برنامه مهمترین تفاوت ها وجهت گیری های جدیدرا نسبت به برنامه ی قبلی شامل می شود در این قسمت رویکرد این برنامه را در هریک از اجزای اصلی برنامه ی درسی قرآن بیان می داریم.

الف-اهداف

1-جامعیت اهداف: اهداف آموزش و پرورش قرآن باید از دو جهت جامع باشد یکی این که از نظر ((حیطه های یادگیری)) مشتمل بر سه حیطه ی شناختی مهارتی و عاطفی باشد و دیگر این که همه ی ((موضو عات ضروری))ماننئد کسب مهارت های گوناگون قرائت درک معنای عبارات و آیات قرآن، شناخت قرآن و آشنایی با معارف ان را شامل گردد.

2-انس با قرآن: انس با قرآن عبارت است از علاقمندی و دلبستگی به قران کریم ار راه عادت به قرائت روزانه ی قرآن و تمایل به در ک و فهم آیات آن و دست یابی به این باور که هر چند قرائت روزانه ی قران کریم واجب فقهی نیست اما از نظر تقویت اعتقادات و تربیت دینی امری ضروری است.

ب-روش های یادگیری

1- یادگیری مشارکتی 2-تلفیق.3 - استمرار در اموزش و پرورش 4-از جمع به فرد 5-تقدم گوش کردن بر خواندن 6-تقویت حس شنوایی 7-کار در کلاس 8- نقش خا نواده در اموزش 9 -آموزش توامان مهارتهای گونا گون قرائت قران 10-رسم الخط ساده ی اموزشی 11-ساده و آسان کردن قواعد.

ج_ارتقای توانایی و صلاحیت وآموزگار

رویکرد تلفیقی و همچنین ویژگی خاص آموزش در دوره ابتدایی، آموزش قران توسط آموزگار پایه را ضروری می سازد.از راه های زیر توانایی و صلاحیت آموزگار، در آموزگار قران به تدریج ارتقاء می یابد:

1-تعلیم و تعلم همزمان: یکی از مشکلات موجود در امر آموزس عدم آموزش آشنایی و توانایی آموزگاران محترم به میزان لازم در امر آموزش دروس است. متاسفانه آموزش های ضمین خدمت به دلایل گوناگون بازدهی لازم را ندارد

روش آموزش قران از جهاد مختلف به گونه ای طراحی شده است که اولا آموز گاران پایه های مختلف دوره ابتدایی پس از آشنایی توجیه شدن با شیوه آموزش

بودون نیاز به گذراندن دوره های طولانی آموزش.می توانند درس قران را آموزش دهند و ثانیا روش آموزش از ویژه گیهای بر خوردار است که در حین آموزش خود آموزگار نیز از آن بهره مند خواهد شد.

2-ارتقای صلاحیت معنوی وترکیبی آموزگاران:

قران و آموزش آن بهترین زمینه برای تذاکر تنبه ورشد مسایل آخلاقی است. از این رو آموزگاران محترم دوره های ابتدای موثر ترین نقش تربیتی را در امر تعلم و تربیت فرزندان ما بر عهد دارند با اشتغال به آموزش قران به صلاحیت تربیتی و اخلاقی خویش می افزاید و این امزر تاثیر بسزایی در تمام برنامه آموزشی وپرورشی دارند

د_ ارزش یابی و روش های آن:

1- مهمتریت هدف ارزش یابی تعیین میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان وجبران نواقص آنهاست

2- ارزش یابی باید در پایه های اولیه دوره های ابتدایی جنبه ی کیفی (توصیفی) داشته باشند و به تدریج به سمت جنبه ای کمی حرکت کند.

3- ارزش یابی به ترتیب اولویت تابع حوزه ی مهارت نگرش ودانش است

4- ارزش یابی حتی الا امکان بدون اطلاع قبلی باشد

ه - فناوری آموزشی:

1- بهره گیری از نوارهای آموزشی به عنوان یک جزء مهم در کسب مهارت زبانی (لحن آهنگ و...)آموزش قرآن ونیز استفاده از جاذبه های آن.

2- جبران ضعف عمومی جوامع مسلمانان غیر عرب زبان وکشورها خودمان در ارئه الگوی صحیح قرائت قران از طریق نوارها آموزشی.

اصول حاکم بر آموزش قرآن در دوره ابتدایی:

1-توجه جدی به موضوع ((انس وعلاقه به قران کریم ویاد گیری آن))در تمام مساوئل اعم از تعیین اهداف متوا روش های تدریس و شیوه های ارزش یابی

2-جامیعت آموزش قران با تاکید بر آموزش رو خوانی و روان خوانی قرآن

3-تناسب محتوا با نیازها علایق و توانایی دانش آموزان

4-ضرورت آموزش قران توسط آموزگارانپایه

5-استفاده از زمان وفضایی مناسب بری دانش آموزان

6-ضرورت استمرار در آموزش قران و رعایت تعدد و فاصله جلسات تدریس در طول هفته

اهداف کلی آموزش قران در دوره ی ابتدایی:

1-آشنایی با قران کریم به عنوان کدام الهی و کتاب آسمانی

2- تقویت انس و علاقه به قرآن کریم و یادگیری آن

3- توانایی روخوانی قران بصورت شمرده و آرام از روی مصحف با رسم الخط آموزشی

4- توانایی خواندن آیات کتاب درسی به صورت روان و آهنگین

5- آشنایی با قواعد ضروری روخوانی قران

6- حفظ برخی از سوره های کوتاه کتاب درسی

7- آشنایی با برخی از داستان های قرآن کریم

8- فراگیری معنای برخی از داستانهای قرآن کریم

9- تقویت علاقه به شنیدن خواندن و فهم معنای آیات قرآن کریم

10- آشنایی با مفهوم برخی از پیام های قران

11-شناخت و تقویت استعداد های دانش آموزان در گرایش مختلف آموزش قران

مهمترین رویکرد برنامه ی جدید آموزش قران، مبنا قرار دادان آموزش جامع قرآن است، تعریف اموزش جامع قران را چنین تعریف می کنیم:((آموزش جامع قرآن فرایندی است برای دست یابی به توانا یی قرائت صحیح درک معنا، تدبر در آیات و آشنایی با معارف قرآن به منظور تقویت ایمان عمل صالح و انس با قران کریم))

الف- روخوانی و روان خوانی قران کریم:

1- روخوانی: روخوانی عبارت است از خواندن کلمات و عبارت قرانی از روی کتاب درسی یا مصحف شریف به صورت شمرده و آرام روخوانی از بخش خوانی شروع می شود وجود اندکی مکث در بین بخش ها طبیعی است.

2- روان خوانی: خواندن عبارات و ایات قران کریم به صورت روان و با سرعت معمولی را روان خوانی می گویند.اموزش روان خوانی قران نه تنها اولین قدم در اموزش قران است بلکه تاخیر در این امر تهدید جدی در دست یابی عموم مردم به توانایی است در زیر برخی از دلایل این امر را بر می شماریم:

1-قرآن کریم کلام خدا و مستند ترین متن آسمانی است زیرا همین خواندن و تماس معمولی ذکر و یاد خدا تقویت ایمان و توجه به امر معنوی را به دنبال دارد که به سهم خود بر تربیت انسان مو ثر است 2- قرآن کریم نه تنها یک کتاب فرا عصری است که مخاطب آن، همه ی انسان ها در همه ی اعصار می باشند 3-اگر قرار باشد اموزش خواندن قران کریم را وابسته به فهم آن کنیم حجم قابل توجهی از ایات کریمه در دوره ی ابتدایی و حتی در دوره ی راهنمایی قابل اموزش نیست 4- آموزش روخوانی قران و کسب توانایی در این امر مو جبات انس و علاقه به قران را فراهم می اورد.5- حافظه و سابقه تاریخی و اجتماعی ما نسبت به فراگیری رو خوانی قران در دوران کودکی موید این مطلب است که هر خا نواده ی مسلمانی ایرانی از هر گروه گرایشی از این کودک خود را در خواندن قران توانا می بیند احساس شادمانی و رضایت می کند اگر اموزش رو خوانی قران از دوره ابتدایی اغاز نشود فرصت بهره گیری از این نیروی عظیم و دلسوز از دست می رود امو زگاران دوره ابتدایی بهترین افرادی هستند که می توانند بر اسا س مهارت سواد فارسی رو خوانی قران را اموزش می دهند7- اگر به طور کلی بپذیریم که فراگیری مهارت خواندن قرآن،نمی تواند کاملا منطبق و همراه فهم معنای آیات تلاوت شده باشد،بهترین زمان برای انجام این کار پایه ی اول دوره ی ابتدایی است.

ب- قرائت قران کریم:

قرائت قران کریم در اصطلاح رایج خواندن آیات قرآن به صورت زیبا و با صوت خوش است

1-تلفظ حروف خاص عربی:

یعنی حروفی که در فارسی تلفظ مشترک داشته ولی در عربی و قران هر کدام تلفظ خاصی دارند این حروف عبارت اند از:

ح،ه -ع،أ -ط،ت -غ،ق -ث،ص،س -ذ،ظ،ض،ز

2-حرکات کوتاه و کشیده:

یعنی کوتاه خواندن حرکات کوتاه و کشیده خواندن حرکات کشیده و پرهیز از کشش حرکات کوتاه یا کوتاه کردن حرکات کشیده.

3-احکام تجویدی:

یعنی فصیح وزیباتلفظ کردن حرکات، و حروف و ترکیبات آن ها این احکام عبارتند از فصاحت تلفظ حروف، حرکات استعلاء و استفاء تفخیم ترفیق، مدّ و غنه، قلقله و عدم قلقله، اظهار، ادغام اخفاء و ابدال

4-وقف و ابتدا:

یعنی منظم و شمرده خواندن آیات قران ابتدا کردن از محل مناسب و وقف کردن بر جای مناسب.

5-صوت و لحن:

یعنی زیبا نمودن قرائت با آهنگ مناسب ردیف متنوع هماهنگ تناسب زیر و بم صدا – حجم صدا سرعت مناسب قرائت.

ج- پیام قرآنی:

منظور از پیام قرآنی، آیه یا عبارت قرآنی کوتاه و زیبایی است که دارای پیامی بلند و ارزشمند در باره ی موضوعات اعتقادی، اخلاقی، تربیتی، اجتماعی و... است.پیام قرآنی مورد استفاده برای کودکا ن معمولا دارای ویژگی های:

1- قالب شعارگونه دارد.

2- قابل درک برای کودکان است.

3- موجز و پر معناست.

4- کودکان می توانند مثال ها و نمونه هایی عملی برای آن ذکر کنند.

اهمیت و جایگاه آموزش پیام قرآنی:

هر چند که مهم ترین هدف آموزش قرآن است اما به دلایل زیر، آموزش پیام های قرآنی ضرورت و اهمیت دارد:

1- از آن جا که آموزش رو خوانی قرآن کریم در دوره ی ابتدایی عموما بدون درک معنای آیات است، باید این نقص تا حد امکان به نحوه ی جبران شود.

2- یکی از اهداف مهم دوره ی ابتدایی، تقویت زمینه های تربیتی و پرورشی کودکان است.

3- پیام قرآنی به دانش آموزان کمک می کنند که مباحث تربیتی و اخلاقی را به عنوان دستورات خدا که در قرآن آمده است، بشناسد.

4- یادگیری مشارکتی از رویکرد های مهم آموزش است. در درس قرآن پیام های قرآنی، بهترین فرصت را برای مشارکت دانش آموزان در فرآیند یاددهی – یاد گیری فراهم می سازد.

د- در ک معنای ترکیب ها و عبارت های ساده ی قرآن:

از ویژگی های مهم جامعیت آموزش قرآن، دست یابی به توانایی درک معنا و عبارات ساده ی قرآن است.برخی از دلایل استفاده از داستان های قرآنی به شرح زیر است:

1- ایجاد جذابیت و تنوع در آموزش قرآن.

2- وجود داستان در کتاب آموزش قرآن، موجب افزایش علاقه و انگیزه ی کودکان به کتاب و درس قرآن می شود.

3- داستان های قرآنی شامل مطالب بسیار ارزشمند وجاودانه ی اعتقادی، تربیتی، اخلاقی، اجتماعی و نبرد حق و باطل و... است.

4- بیان داستان های قرآنی در درس قرآن، راه تولیدات متنوع و جذاب کتاب های کمک آموزشی، نوار صوتی و تصویری، فیلم، انیمیشن، نرم افزار و... را باز می کند

ویژگی های آموزشی روخوانی:

1- بهره گیری از سواد اموزشی فارسی

2- بهره گیری از حواس

3- آموزش از ساده به مشکل

* چند نکته: با توجه به ویژگی های فوق در آموزش روخوانی قرآن، در دوره ی ابتدایی باید نکات زیر رعایت شود:

1- مراحل کسب مهارت رو خوانی:

الف – بخش خوانی

ب- شمرده خوانی

ج- روان خوانی

2- استفاده از رسم الخط آموزشی

3- تاکید بر کسب مهارت عملی

4- تمرین وتکرار مناسب و کافی

روش رفع اشکالات روخوانی دانش آموزان:

1- رفع اشکال همراه با تشویق دانش آموز نسبت به آنچه که صحیح خوانده است انجام شود تا موجب تقویت اعتماد به نفس او گردد.

2- رفع اشکال باید به نحو هی انجام شود که موجب اضطراب دانش آموز نشود.

3- حتی الامکان خود دانش آموز،اشکال خویش را برطرف کند.

4- پس از خواندن صحیح توسط دانش آموزان دیگر، دانش آموز متوجه خطای خود بشود و حتی الامکان آن را رفع کند.

5- رفع اشکال موجب صرف وقت بیش از حد نشود.

6- تسلط آموزگار بر روخوانی متن درس، موجب تشخیص بهتر اشکالات و رفع آنها می شود.

7- آموزگار نباید بلافاصله، حالت صحیح کلمه را بخواند و نیز از دانش آموزان بخواهد که آنها نیز چنین کاری نکنند.

8- رفع برخی از اشکالات به تمرین بیشتر و مرور زمان نیاز دارد، از این رو آموزگار نباید انتظار داشته باشد که همه ی اشکالات بلافاصله برطرف شود.

9- باتوجه به اصول فوق، آموزگار یکی از روش های ترکیبی از آنها را برای رفع اشکال انتخاب می کند.این روش ها عبارتند از:

1- در حین قرائت دانش آموز، تذکر نمی دهیم، بلکه صبر می کنیم تا پس از وقف در پایان سطر تذکر لازم داده شود.

2- با تشویق دانش آموز، از او می خواهیم که هما ن عبارت را با دقت بیشتر بخواند. این شیوه اشکال گرفتن، بیشتر زمانی مفید است که اشکال دانش آموز به علت عدم دقت کافی یا شتاب زدگی خواندن باشد.

3- توجه دانش آموزانکلاس را به کلمه ی غلط خوانده شده جلب کرده و با طرح سوال، شکل صحیح و غلط کلمه را مقایسه می کنیم و از ان ها می خواهیم تا شکل صحیح را بگویند.

4- اگر به نظر می رسد کلمه یا عبارت غلط خوانده شده برای تعدادی از دانش آموزان مشکل است، آموزگار کلمه یا عبارت را روی تخته نوشته و از همه ی دانش آموزا ن می خواهد تا با اشاره ی او، آن کلمه یا عبارت را به صورت بخش بخش بخوانند.

*تذکر *

1- بعضی از دانش آموزان لکنت زبان دارندو عبارات را با مکث، تکرار و به کندی می خوانند. آموزگار ضمن برخورد لطیف،مناسب و طبیعی سعی می کند آنها را در انتظار بقیه خجالت زده و مورد تمسخر قرار نگیرند.

2- مناسب است دانش آموزان را به گروه های چند نفره تقسیم کنیم تا آیات در س را برای یکدیگر بخوانند و اشکالات روخوانی و قرائت یکدیگر را اصلاح کنند.

روش تدریس قرائت قرآن:

کسب مهارت قرآن یکی از اجزای آموزش جامع قرآن است. جایگاه و اهمیت آموزش قرائت قرآن، تعرف آن و حد مورد انتظار در بخش کلیات بیان شده است. آموزش قرائت در دوره ی ابتدایی، بر استماع نوار آموزشی،الگو گیری و هم خوانی با آن استوار است. مهمترین فایده ی نوار آموزشی، تسهیل تدریس و توجه به نقش شنیدن در کسب توانایی زیبا خوانی قرآن کریم است. این اموزش ضمن آن که دانش آموزان را با قرائت زیبا، صحیح و منظم قرآن آشنا می کند و زمینه کسب مهارت قرائت قرآن را فراهم می آورد، موجب تقویت روخوانی و روان خوانی قرآن نیز می گردد.

مراحل تدریس قرائت:

1- آماده کردن نوار آموزشی

2- روشن کردن ضبط صوت و طبق دستور نوار عمل کردن (گوش کنید و بخوانید)

3- رفع اشکال به شیوه ی مناسب

4- خاموش کردن ضبط صوت و خواندن هرسطر توسط یک دانش آموز.

5- تمرین گروهی

روش تدریس:

1- خواندن متن پیام

2- خواندن ترجمه ی پیام

3- بحث و گفت و گو درباره ی مفهوم پیام

4- بیان مصادیق جدید

5- ترجمه ی بعضی کلمات پرکاربرد

علم قرائت قرآن سماعی است یعنی با شنیدن باید آموزش را یاد بگیرند و در ابتدای کار نباید عجله کرد.بخش بخش خواندن معلم و تکرار آن ها به وسیله بچّه ها فاجعه است.(اصلا نباید معلم خود،بخش بخش بخواند.

پبام های قرانی مال دانش آموزان است،خودشان فعالیت می کنند و خودشان می خوانند و تولید محتوا می کنند. در نهایت هدف از اشاره با خودکار یا غیره این است که چشم، حرکت صحیح را عادت کند.

تبلیغات متنی