امروز جمعه 02 آذر 1403
بر اساس ماده 23 قانون حمایت حقوق مولفان، کلیه آثار ارائه شده در سایت با مجوز از صاحب امتیاز اثر می باشد. تمام کالاها و خدمات این سایت بدون احتساب مالیات می باشد.
چکیده:
تحقیق و پژوهش رکن اساسی پیشرفت و ترقی جوامع میباشد. طبق تعریف؛ پژوهش عبارت است از: فعالیت منظم همراه با طرح و اندیشه که میتواند فرد را در پاسخگویی به سئوالاتی که راجع به موضوعی برایش مطرح میشود، یاری دهد.
از جمله شرایط لازم برای بهبود عملکرد نظام آموزشی کشور و ارتقاء کیفیت آن، میتوان تقویت تواناییهای برنامهریزی، مدیریت و انجام پژوهشهای آموزشی را نام برد. به کمک پژوهشهای آموزشی میتوان به شناخت و تغییر پدیدههای آموزشی پرداخت و اطلاعات مورد نیاز را برای سیاست گذاری نظام آموزشی در سطوح مختلف فراهم کرد.
روش تحقیق مطرح شده در این پژوهش پیمایشی بوده، جامعه آماری ما معلمین زن مقطع متوسطه ناحیه 2 شیراز که برابر 682 معلم است، میباشد که دادههای حاصله از 0 12 معلم که نمونه آماری ما را تشکیل میدهند و از جامعه آماری انتخاب شده است، جمعآوری شده است.
نتایج آزمون تفاوت میانگینها نشان میدهد بین عدم تخصیص بودجه تحقیق از طرف موسسات آموزشی، عدم انجام تحقیقات گروهی و عدم حمایت مسئولین از تحقیقات معلمان با تحقیقگریزی معلمان رابطه معنیدار و بین سطح تحصیلات با تحقیقگریزی معلمان رابطه معنیدار نمیباشد.
نتایج رگرسیون دومتغیره نشان میدهد که بین متغیرهای ناکارآمدی کلاسهای آموزشی، سن، اهمیت ندادن به نتایج تحقیقات معلمان، عدم رضایت شغلی معلمان، وضعیت اقتصادی، توجه نکردن به معلمان از طریق ندادن پاداش با تحقیقگریزی معلمان رابطه معنیداری وجود دارد و بین متغیرهای عدم وجود نیروهای کارآمد و متخصص تحقیق در آموزش و پرورش و عدم وجود شبکه اطلاع رسانی در آموزش و پرورش با تحقیقگریزی معلمان رابطه معنیداری وجود ندارد یعنی با افزایش آنها تحقیقگریزی معلمان افزایش نمییابد.
نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیره به روش مرحله به مرحله نشان میدهد که 8 متغیر عدم وجود نیروهای کارآمد و متخصص تحقیق در آموزش و پرورش، ناکارآمدی کلاسهای آموزشی، سن، اهمیت ندادن به نتایج تحقیقات معلمان، عدم وجود شبکه اطلاع رسانی در آموزش و پرورش، عدم رضایت شغلی معلمان، وضعیت اقتصادی و توجه نکردن به معلمان از طریق ندادن پاداش توانستهاند در مجموع 8/23 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نمایند. همچنین سطوح معنیداری نشان میدهند که رابطه همه متغیرها با متغیر وابسته حداقل در سطح 95% معنیدار نمیباشد.
در پایان توصیه میشود که با تاسیس موسسات علمی و تحقیقاتی برای محققان و حمایت از آنها، تقویت منابع مالی در زمینه تحقیقات و اختصاص عادلانه بودجههای تحقیقاتی به بخشهای مختلف آموزش و پرورش و بسترسازی فرهنگی در جهت بسط فرهنگ پژوهش و ایجاد روحیه تحقیق تلاش نمود.
کلید واژهها: تحقیق، تحقیقگریزی، آموزش و پرورش، نظام آموزشی
مقدمه:
تحقیق و پژوهش رکن اساسی پیشرفت و ترقی جوامع میباشد. طبق تعریف؛ پژوهش عبارت است از: فعالیت منظم همراه با طرح و اندیشه که میتواند فرد را در پاسخگویی به سئوالاتی که راجع به موضوعی برایش مطرح میشود، یاری دهد. از جمله شرایط لازم برای بهبود عملکرد نظام آموزشی کشور و ارتقاء کیفیت آن، میتوان تقویت تواناییهای برنامهریزی، مدیریت و انجام پژوهشهای آموزشی را نام برد. به کمک پژوهشهای آموزشی میتوان به شناخت و تغییر پدیدههای آموزشی پرداخت و اطلاعات مورد نیاز را برای سیاست گذاری نظام آموزشی در سطوح مختلف فراهم کرد(شمس مورکانی، 1380)
با توجه به این تفاسیر لازم است که فرهنگ تحقیق و پژوهش جهت بالا بردن سطح اطلاعات و غنیسازی تعلیم در آموزش و پرورش به عنوان یک اصل مد نظر قرار گیرد و معلمان از این طریق عزتنفس لازم برای حضور در مدرسه و کلاس را بدست آورند. امید است این تحقیق بتواند گامی هر چند کوچک در جهت گسترش فرهنگ تحقیق در آموزش و پرورش و بستری مناسب برای انجام تحقیقهای متعدد دیگری در این راستا باشد.
بیان مسئله:
امروزه تمامی کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه برای حفظ یا ایجاد بنیانهای توسعهیافتگی و ارتقای قدرت رقابت خود با دیگر کشورها، علم و فناوری را به عنوان محور اصلی فعالیتهای خود مورد توجه قرار میدهند. علم و فناوری محصول فعالیتهای پژوهشی است و در صورتی که فعالیتهای علمی و پژوهشی با سایر فعالیتهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیب گردد؛ قطعاً توسعه پایدار حاصل خواهد گردید. جامعه آموزش و پرورش که به عنوان فرهنگ یک نظام محسوب میشود و وظیفه تربیت و پرورش افراد حرفهای جامعه را برای سازمانها و نهادهای کشور بر عهده دارد و با مغز و فکر انسانها که بالاترین سرمایه هستند سر و کار دارد، مهمترین و بهترین فضا برای تحقیق و پژوهش است که در حال حاضر متاسفانه این امر در آموزش و پرورش جایگاهی ندارد.
به راستی علت این ضعف موجود در آموزش و پرورش چیست؟ معلمان چرا بدنبال کشف عقاید و واقعیتهای جدید در جامعهای که امروز با سرعتی فراتر از نور به سمت تکنولوژی و پیشرفت پیش میرود نیستند؟ علت این تحقیق گریزی چیست؟
بنابراین باید پذیرفت که عدم علاقه معلمان به تحقیق و پژوهش مساوی است با رکود در جامعه. لذا باید بدنبال کشف مواردی باشیم که این ضعف عمیق را در جامعه آموزش و پرورش ایجاد کرده است، این تحقیق بدنبال کشف همین موارد است. مواردی که لازم است مورد ارزیابی قرار گیرد تا راهکارهای جذب معلمان به تحقیق شناخته شود عبارتند از: تخصیص بودجه، کلاسهای آموزش تحقیق، ایجاد مراکز تحقیقاتی، ایجاد انگیزه در معلمین، توجه به تحقیقاتی که توسط برخی از معلمان انجام شده است، به کارگیری نتایج تحقیقات به صورت عملی در جامعه، تشویق معلمان پژوهنده و....
اهمیت و ضرورت مسئله:
آموزش و پرورش بدون پژوهش، معنا و مفهومی ندارد، زیرا هرگونه تغییر و تحول بنیادین در ساختار این نهاد اجتماعی به امر تحقیقات و پژوهشها در حوزه تعلیم و تربیت کشور بستگی دارد و مادام که آموزش و پرورش از تحقیق و پژوهش بهرهمند گردد و برنامهریزیهای وزارتخانه؛ اصولی و برپایه تحقیقات جامع و مدون باشد، این نهاد رو به رشد و تعالی میرود و در تمامی سطوح مدیریتی برخوردار از فکر و اندیشه بالای علمی و عملی میگردد. گرچه در سالهای گذشته تلاشهایی برای ضرورت بخشیدن به امر مهم تحقیقات در سطح این وزارتخانه صورت پذیرفته، هم اینک نیز برنامه هایی برای توجه به امر مهم پژوهش در این نهاد در دست اجراست. اما مسئولان این وزارتخانه باید به مراتب بیش از آنچه تلاش کردهاند در فکر نوسازی علمی و ارتقای جایگاه جهانی این وزارتخانه در سطح عالی باشند. تشکیل شورای عالی تحقیقات در سطح کشور و به عضویت درآمدن اندیشمندان و متفکران صاحب نام در عرصه تعلیم و تربیت و به کار بستن یافتههای تحقیقاتی مولفان به صورت عینی و عملی همراه با آموزشهای مدون و مستمر معلمان و علاقمندان به شرکت در دورههای آموزش پژوهش و تحقیق و به طور کلی دخالت دادن همه اعضای این وزارتخانه، از کارمند ساده تا عالیترین کارشناسان بلند مرتبه در امر پژوهش میتوانند راه را برای پیشرفت در سطوح مختلف این وزارتخانه هموار سازد(حسینی، اسفند 82).
از آنجایی که نظام آموزش و پرورش تربیت افراد حرفهای جامعه را برای سازمانها و نهادها بر عهده دارد و بر مغز و فکر انسانها که بالاترین سرمایه هستند سر و کار دارد و از مهمترین حوزههایی بشمار میرود، که تحقیق و پژوهش در آن ضروری است، اما با این وصف این سوال مطرح است که چرا معلمان ما تمایلی به فعالیتهای پژوهشی ندارند؟ چون هدف پژوهش، کشف و گسترش دانش و حقیقت است ما برای متوجه کردن جامعه به واقعیات، به تحقیقات نیاز داریم. با توجه به اینکه معلمان وابستگی فکری به دیگران و تکرار و تقلید از آنها دارند، برای بهبود و اصلاح تجربیات آنها، باید به سمت فعالیتهای پژوهشی کشانده شوند. برای این امر باید علل عمده عدم گرایش آنها به فعالیتهای پژوهشی مشخص گردد، بدون تردید باید علاقه معلمان به فعالیتهای پژوهشی را معادل پیشرفت کیفیت آموزش و پرورش و در نتیجه ترقی کشور دانست.
اهداف تحقیق:
هدف عمده این پژوهش بررسی علل عدم تمایل معلمان زن مقطع متوسطه ناحیه 2 شیراز به فعالیتهای تحقیقی است و اهداف خرد این تحقیق شامل موارد زیر میشود:
1- آیا تشویق معلمان پژوهنده با ایجاد انگیزه تحقیق بیشتر در آنها ارتباط دارد؟
2- آیا سطح تحصیلات معلمان در میزان علاقه آنها به فعالیتهای پژوهشی تأثیر دارد؟
3- آیا مقطع تحصیلی تدریس در میزان علاقه معلمان به فعالیتهای پژوهشی تأثیر دارد؟
4- آیا تخصیص بودجه تحقیق از طرف موسسات آموزشی در میزان علاقه معلمان به فعالیتهای پژوهشی تأثیر دارد؟
5- آیا اهمیت دادن به نتایج تحقیقات معلمان پژوهنده بر میزان علاقه معلمان به فعالیتهای پژوهشی تأثیر دارد؟
6. آیا وجود شبکه اطلاعرسانی در آموزش و پرورش در میزان علاقه معلمان به فعالیتهای پژوهشی تأثیر دارد؟
7. آیا وجود نیروهای کار آمد و متخصص در آموزش و پرورش در میزان علاقه معلمان به فعالیتهای پژوهشی تأثیر دارد؟
8. آیا اظهار رضایت شغلی معلمان در میزان علاقه آنان به فعالیتهای پژوهشی تأثیر دارد؟
9. آیا حمایت مسئولین حکومتی از تحقیقات معلمان در میزان علاقه معلمان به فعالیتهای پژوهشی تأثیر دارد؟
10- آیا بین انجام تحقیقات گروهی توسط معلمان با تحقیق پذیری آنها رابطه وجود دارد؟
پیشینه طرح پژوهشی:
غلامرضا شمس مورکانی در تحقیقی به بررسی علل عدم علاقه معلمین منطقه زرینشهر به فعالیتهای پژوهشی پرداخته است. در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی استفاده شده است، جامعه آماری این تحقیق عبارتست از کلیه معلمان زن و مرد که در دورههای تحصیلی ابتدایی، راهنمایی و متوسطه در بخش دولتی در منطقه زرینشهر در سال تحصیلی 80-1379 مشغول به خدمت میباشند که تعداد آن ها 2724 نفر میباشند. در این پژوهش 200 نفر معلم (دردوره ابتدایی 29 نفر مرد و 43 نفر زن، در دوره راهنمایی 32 نفر مرد و 31 نفر زن و در دوره متوسطه 36 نفر مرد و 29 نفر زن) با استفاده از روش نمونهگیری طبقهای چند مرحلهای از منطقه زرینشهر انتخاب شدند. جمعآوری اطلاعات با استفاده از دو روش کتابخانهای و میدانی صورت گرفته و برای تجزیه و تحلیل دادهها از دو روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. یافتههای پژوهش حاکی از این است که:
• معلمانی که دارای تحصیلات بالایی هستند، نسبت به دیگر معلمان دارای قدرت و توانایی علمی بیشتری بوده و در نتیجه تمایل بیشتری به انجام تحقیقات دارند.
•هیچ گونه رابطهای بین دوره تحصیلی که معلمان در آن مشغول به خدمت هستند با میزان تمایل آنها به فعالیتهای پژوهشی وجود ندارد.
•عدم آشنایی معلمان با روش تحقیق باعث کاهش تمایل آنها به فعالیتهای پژوهشی شده است.
•شرکت معلمان در دورههای باز آموزی و ضمن خدمت در افزایش تمایل آنان به فعالیتهای پژوهشی تأثیر دارد.
•فراهم نبودن بودجه کافی برای تحقیقات و کمبود امکانات مالی باعث کاهش تمایل معلمان به فعالیتهای پژوهشی شده و آنها را به فعالیتهای غیردرسی سوق میدهد.
•وجود شبکه اطلاعرسانی در آموزش و پرورش باعث افزایش علاقه معلمان به فعالیتهای پژوهشی میشود. فراهم نبودن جو علمی - تحقیقاتی، کمبود سازمانها و مراکز پژوهش منطقهای، عدم تبلیغات لازم، کمبود کتابخانهها و مجلات پژوهشی باعث کاهش تمایل به فعالیتهای پژوهشی شده است.
•هیچگونه رابطه معناداری بین جنسیت و علاقه معلمان به فعالیتهای پژوهشی وجود ندارد.
•شرکت فعال صاحبنظران و خبرگان واقعی در آموزش و پرورش تمایل معلمان را به فعالیتهای پژوهشی افزایش میدهد. همچنین کمبود کادر کمکی، عدم همکاری دانشگاهها و اعضای هئیت علمی آنها با محققان آموزش و پرورش باعث کاهش تمایل معلمان به فعالیتهای پژوهشی شده است.
•عدم ارضاء نیازهای معلمان، عدم تشویق لازم و کافی آنها از سوی آموزش و پرورش، عدم وجود مقررات لازم برای دادن امتیازات شغلی به محققان و عدم قدردانی از پژوهشگران و به طور کلی عدم رضایت شغلی باعث کاهش تمایل معلمان به فعالیتهای پژوهشی شده است.
•تک شغلی بودن معلمان و در نتیجه داشتن فرصت بیشتر باعث تمایل و روحیه پژوهشی بیشتر نسبت به معلمانی که دارای تعدد مشاغل هستند، میشود (شمس مورکانی، 1380).
نتایج دیگر طرح تحقیقاتی انجام گرفته از اعضای هئیت علمی در دو دانشگاه تهران (35 نفر) و دانشگاه شهید بهشتی (27 نفر) درباره عوامل گرایش به فعالیتهای تحقیقاتی حکایت از آن دارد که اصلاح ساختار اداری پژوهشی، توجه به نتایج تحقیقات و کاربردی بودن آن، افزایش میزان درآمد فعالیتهای تحقیقاتی، افزایش بودجه و اعتبارات تخصیص یافته و اصلاح آئیننامه ارتقای اعضای هئیت علمی در رشد فعالیتهای پژوهشی موثر است. نکته قابل توجهای که در این تحقیق به عنوان عامل بازدارنده در انجام تحقیقات یاد کردهاند؛ بینظمی سازمانی و بینظمی اجتماعی، ضعف مفرط فرهنگ پژوهش و رواج سطحینگری در جامعه، تاکید نظام آموزشی بر یاددهی به جای یادگیری، عدم وجود کادر علمی صرفاً پژوهشی، متکی بودن اعتبارات مالی بر بودجه دولت و عدم تلاش آنها در بازاریابی تحقیقات برای کسب درآمد، شفاف نبودن اهداف و رسالتها و عدم پویایی برنامههای پژوهشی به عنوان اجزای یک کل و با اهداف مشترک و در نظر گرفتن قابلیتها و توان دانشگاهی میتوان جستجو کرد(منصوری، 1370).
مانهایم با ذکر برخی کاستیهای سنتی پژوهش در پاسخگویی به نیاز معلمان، این فعالیتها را برای بهبود آموزش و پرورش و تدریس ناکافی میداند. ممکن است محققان بسیار باهوش باشند ولی به اطلاعات مشابهی که معلمان در مواجهه با دانشآموزان در شرایط کلاسها و با اهداف یادگیری با آنها روبرو میشوند، دسترسی ندارند. محققان برای بهبود آموزش باید بیشتر به اموری که در حال حاضر برای معلمان قابل درک است پی ببرند(پاکیزه محققی، آذر، 1381).
مبانی نظری طرح پژوهشی:
در ابتدا سعی میکنیم رهیافتهای مختلف را در مورد علم و پژوهش بیان کنیم:
رهیافت ساختارگرا:
فرض بدیهی و به بیان دیگر اصل موضوعه این دسته از مطالعات عبارت است از: اگر اجتماعی علمی خوداتکاء و پایدار در کشورهای در حال توسعه شکل گیرد، قابلیت علمی آن کشورها برای برنامهریزی و اداره امور داخلی و تاثیر بر فضای بینالمللی بیشتر خواهد شد. بخش دیگری از مطالعات ساختارگرا، مطالعاتی هستند که بررسی تاثیرات زمینهای ساختار بینالمللی بر رفتار علمی دانشمندان و پژوهشگران کشورهای در حال توسعه میپردازد. این دسته از مطالعات در پی نشان دادن این امر هستند که رهیافتها و رویکردهای علمی بینالمللی، زمینه و متنی برای رفتار علمی در کشورهای در حال توسعه بوجود میآورند که محققان این کشورها بر اساس آن رفتار می کنند. به عنوان مثال، نحوه توزیع پاداشها و امتیازات و بطور کلی نظام پاداش دهی علمی در کشورهای جهان سوم بدلیل تاثیرپذیری از بستر متن بینالمللی، به گونهای عمل میکند که پژوهشگران و محققان را به سمت موضوعات پیشرفته، پیچیده و خارجی و مسائلی که تابع نمای بینالمللی هستند هدایت میکند(طایفی، 1380).
رهیافت کنش متقابل:
بر خلاف ادبیات ساختارگرا، ادبیات کنش متقابل به مطالعه سازمان درونی علم در کشورهای در حال توسعه میپردازد. در چنین رویکردی نهاد علم در کشورهای توسعه نیافته چیزی جدای از سایر ابعاد زندگی انسانی تلقی و اعتقاد بر این است که علم، شکلهای مختلف زندگی اجتماعی و ارزشهای متعلق به آنان در تعامل با یکدیگر قرار دارند. در واقع در کشورهای توسعه نیافته در درون سازمان علمی، با تاثیر و الهام از فرهنگ بومی، نگرشها سلسله مراتبی بوده و به دلیل ارزشهایی مانند احترام به سن، پرسش از دانشمندان و تردید در باورهای آنان امری نامناسب تلقی میشود(همان منبع).
رهیافت کارکردگرایی:
این رهیافت به لحاظ زمانی مقدم بر رهیافتهای دیگر بوده و حول آثار مرتن دور میزند. مرتن در آثار اولیه خویش به تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم نیرومندی که مجموعه متنوعی از ساختها، نیازها و منابع اقتصادی همراه با یک یا چند عامل اجتماعی دیگر بر پیشرفت علم داشتهاند تاکید میکند. فرض اساسی و زیر بنایی این رویکرد این است که وجود همنوایی گسترده با هنجارهای علمی در بین دانشمندان باعث کنترل تعصبات ذهنی و فکری دانشمندان و از میان رفتن مقاومت آنها در برابر اندیشههای نو میگردد(همان).
رهیافت مارکسیستی:
این رهیافت بر جبر اجتماعی علم تاکید دارد و در شکل اولیه می توان تصور وی از علم و میزان تعیّن اجتماعی آن را در برخی از آثار مارکس ملاحظه کرد. مارکس معتقد است علم مقولهای است اجتماعی. بنابراین، در این رهیافت جایی برای معرفت محض، انتزاعی و کاملا جدایی از جامعه و انسان وجود ندارد. اگر تنها ارزش معرفت سوددهی آن به انسان باشد، در این رهیافت تمایز دقیق بین علم کاربردی و محض بی معنا خواهد بود. بنابراین علم در هر دورهای تحت تاثیر سطح معینی از توسعه نیروهای مادی تولید، روابط متناسب با آن و روبنای ایدههای اجتماعی است، لذا با توجه به رهیافت مارکسیستی نمیتوان تصور کرد که علم مستقل از ملاحظات فراعلمی باشد. بنابراین ویژگی مشخص کننده جامعه شناسی مارکسیستی، رویکرد نسبی- تاریخی آن به توسعه علم است(همان).
چارچوب نظری تحقیق
برای چارچوب نظری این پژوهش از رهیافت کارکردگرایی استفاده میگردد که حول آثار مرتون دور میزند و مسائلی را که تا حدودی باعث ایجاد انگیزه تحقیق و پژوهش در میان محققین میشود را بیان کرده است.
مرتون عنوان میکند که از مسائل اساسی و مهم در هر جامعهای پژوهش و نگرش نسبت به پژوهش است. طبعاً تولید دانش بر انتشار و انطباق دانش فزونی دارد. در این امر آنچه جامعه به آن نیازمند است این است که بتوان در جامعه پژوهش را نهادینه و مستحکم کرد. جامعهای که تمام عناصر و اجزای آن درگیر پژوهش و تحقیق هستند، پژوهش به عنوان بخشی از زندگی اعضای آن جامعه میشود، پس دیگر پژوهش یک گزینه انتخابی نیست، یک ضرورت برای رسیدن به یک جامعهای پیش رفته و توسعه یافته است. از یک سو پژوهش با اهداف و آرمانها درگیر است و از سوی دیگر به دنبال راهکارها و راهحلهایی برای رسیدن به این هدفها و تحقیق اهداف است.
بسیاری از روشها و استراتژیهایی که در زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موجود میباشد، حاصل پژوهش و تلاش پژوهندگانی است که در سطوح مختلف خرد و کلان فعالیت کردهاند و این پژوهشها را به ثمر رساندهاند. تمام این پژوهشها به دنبال تولید و خلق دانش و به کارگیری این دانش برای حل مسائل و مشکلات جامعه میباشد. مبالغ هنگفتی در سطح جهان صرف پژوهش میشود، که روز به روز این مبالغ بیشتر میشود و میزان آن افزایش پیدا میکند. ایجاد و گسترش مراکزی که رسالت آنها پژوهش است یا اگر رسالت و وظیفه اصلی آنها پژوهش نیست به سبب ماهیت پژوهش و بازده مفیدی که پژوهش دارد با جهتگیری پژوهشی حرکت میکنند. امر پژوهش، بین کشورهای توسعه یافته و صنعتی و کشورهای در حال توسعه فاصله بسیار فاحش دارد، هر چند که در چند سال اخیر این کشورها به سمت پژوهش روی آوردهاند و این فاصله کمتر شده است. این فاصله نشان میدهد که جهت رسیدن به جایگاه مطلوب باید امکانات ذیل را فراهم کرد: ایجاد مراکز تحقیقاتی وسیع و محیطهای امن تا محققین با آرامش خاطر به امر تحقیق بپردازند. در مراکز تحقیقاتی؛ باید متخصصین امر تحقیق وجود داشته باشند تا کارشناسان تحقیق زیر نظر آنها فعالیت نموده و در طول تحقیق از راهنمائیهای آنها سود جسته و در پایان نیز یافتههای پژوهشی خود را در اختیار آنها قرار داده تا مورد نقد و بررسی قرار گیرد. همچنین یافتههای پژوهش که متعلق به جامعه علمی است باید توسط صاحبنظران جامعه قابل قبول و در نتیجه قابل آزمون و انتشار در جامعه باشند تا اثرات و بازخورد مفید خود را نشان دهد(طایفی، 1380).
در یک جامعه همواره باید یک نظام پاداش وجود داشته باشد تا امکان پاداش دادن به طرق مختلف به دست اندرکاران کارهای تحقیقی امکانپذیر باشد. تخصیص بودجه کافی توسط مسئولین حکومتی به کارهای تحقیقی و اجرای یافتههای پژوهش در جامعه خود عوامل موثری در ایجاد انگیزه بیشتر در محققین خواهد بود(محسنی، 78).
مدل و سئوالها یا فرضیه های پژوهش:
مدل و فرضیات این پژوهش با استفاده از نظریات مرتون آماده گردیده است.
فرضیات پژوهش:
1. احتمال میرود که سطح تحصیلات معلمان در تمایل آنها به فعالیتهای تحقیقی تاثیر دارد.
2. به نظر میرسد سن معلمان در علاقه آنها به فعالیتهای تحقیقی تاثیر دارد.
3. به نظر میرسد منابع مالی معلمان در گرایش آنها به فعالیتهای تحقیقی تاثیر دارد.
4. به نظر میرسد عدم حمایت مسئولین حکومتی از تحقیقات معلمان در تحقیقگریزی آنها تاثیر دارد.
5. به نظر میرسد بین اهمیت ندادن به نتایج تحقیقات معلمان و تحقیقگریزی آنها رابطه وجود دارد.
6. به نظر میرسد بین عدم توجه به معلمان پژوهنده از طریق ندادن پاداش و تحقیقگریزی آنها رابطه وجود دارد
7. به نظر میرسد تخصیص بودجه تحقیق از طرف موسسات آموزشی در علاقه معلمان به تحقیق تاثیر دارد.
8. به نظر میرسد وجود شبکه اطلاع رسانی در آموزش و پرورش در علاقه معلمان به فعالیتهای تحقیقی تاثیر دارد.
9. به نظر میرسد رضایت شغلی معلمان در گرایش آنها به فعالیتهای تحقیقی موثر باشد.
10. به نظر میرسد بین انجام تحقیقات به صورت گروهی و تمایل به فعالیتهای تحقیقی معلمان رابطه وجود دارد.
11. به نظر میرسد بین عدم وجود نیروهای کارآمد و متخصص تحقیق در آموزش و پرورش و تحقیقگریزی معلمان رابطه وجود دارد.
12. به نظر میرسد بین ناکارآمدی کلاسهای آموزشی و تحقیقگریزی معلمان رابطه وجود دارد
روش تحقیق:
روش و ابزار پژوهش
در تحقیق حاضر برای جمعآوری اطلاعات مورد نظر از دو روش اسنادی و پیمایشی استفاده شده است. با بکارگیری روش اول، ابعاد نظری و تاریخی موضوع، که محتوای پژوهش را تشکیل میدهد، بررسی میشود و با استفاده از روش دوم، یعنی روش پیمایشی، چگونگی توزیع و روابط بین متغیرها بر مبنای دادههای جمعآوری شده از طریق پرسشنامه و مصاحبه، تبیین میگردد.
جامعه و نمونه آماری و روشهای نمونه گیری
در این تحقیق جامعه آماری؛ معلمان زن مقطع متوسطه ناحیه 2 شهرستان شیراز که برابر 682 معلم است، میباشد، حجم نمونه آماری 120 نفر میباشد. برای انتخاب نمونه از روش نمونهگیری تصادفی استفاده شده است.
ابزار جمعآوری اطلاعات
تحقیق پیمایشی یکی از روشهای گردآوری، تنظیم و تحلیل دادههاست. در این پژوهش برای جمعآوری اطلاعات، از پرسشنامه استفاده شده است. پرسشنامه مورد استفاده حاوی دو نوع پرسش باز و بسته میباشد.
تعریف مفهومی متغیرها
تحقیقگریزی:
تحقیق عبارت است از: فعالیت منظم همراه با طرح و اندیشه که میتواند فرد را در پاسخگویی به سئوالاتی که راجع به موضوعی برایش مطرح میشود، یاری دهد و تحقیقگریزی؛ روی نیاوردن به پژوهش و تحقیق در اثر عوامل مختلف را گویند، که با توجه به تعداد تحقیقات انجام شده در سال ارزیابی میشود.
سن:
که نشانگر سالهای سپری شده از عمر فرد تا زمان پاسخگویی است. در پرسشنامهای که برای تحقیق حاضر تدارک دیدهایم، معلمین را برای ابراز سن خود آزاد و باز گذاشتهایم تا سن خود را هر چه که هست، ذکر کنند.
میزان درآمد:
منظور از میزان درآمد مقدار پولی است که به طور کلی و به صورت ماهیانه از راه حقوق، مستمری و … عاید یک فرد میشود. درآمد یکی از عوامل مهم تعیینکنندهی پایگاه اقتصادی و اجتماعی افراد میباشد.
میزان تحصیلات:
منظور از این متغیر، تعداد سالهایی است که پاسخگو صرف فراگیری آموزش رسمی نمودهاند. در این تحقیق وضعیت تحصیلی به صورت رتبهای دستهبندی شده است. به این صورت: کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری
عدم حمایت مسئولین حکومتی از تحقیقات معلمان:
یعنی پشتیبانی و استفاده کارگزاران دولت از طرحهای تحقیقاتی معلمان؛ که با تعداد این حمایتها به نسبت طرحهای ارائه شده سنجیده میشود.
توجه نکردن به معلمان از طریق ندادن پاداش:
مورد تقدیر قرار گرفتن محقق در ازای فعالیتهای انجام شده به صورت نقدی و.... را پاداش گویند.
اهمیت ندادن به نتایج تحقیقات معلمان:
منظور به کار نبردن نتایج تحقیقات معلمان در جامعه است.
تخصیص بودجه تحقیق از طرف موسسات آموزشی:
قرار دادن بودجه لازم جهت انجام کلیه مراحل تحقیق توسط دولت و موسسات تحقیقاتی را گویند.
وجود شبکه اطلاعرسانی در آموزش و پرورش:
در دسترس بودن منابع اطلاعاتی از قبیل اینترنت، کتابخانه و... جهت انجام کارهای تحقیقاتی در اداره.
رضایت شغلی معلمان:
حالتی که کارکنان یک مجموعه از درآمد، تمامی خدمات ارائه شده در مجموعه و همکاران و... رضایت کامل دارند.
انجام تحقیقات گروهی:
انجام تحقیق به صورت دسته جمعی تا از طریق تبادل نظر و تشریک مساعی به نتیجه مطلوبتری دست یابیم.
وجود نیروهای کارآمد و متخصص تحقیق در آموزش و پرورش:
یعنی وجود فارغ التحصیلان رشتههای تحقیقات در اداره به تعداد مورد نیاز که بتوانند محققان را در امر تحقیق راهنمایی کنند.
آزمونهای آماری
در این پژوهش از تحلیلهای دو متغیره، چند متغیره، آزمونهای جدول تقاطعی، آزمون T و تحلیل واریانس استفاده شده است
شیوه های تحلیل اطلاعات:
پس از جمع آوری اطلاعات و استخراج آن، دادهها برای تحلیل به نرم افزارSPSS منتقل خواهد شد. با استفاده از آمار توصیفی متغیرهای تحقیق تحلیل خواهند شد و با استفاده از تحلیل عاملی و رگرسیون روابط بین متغیرها برای تحلیل تاثیرات، تجزیه و تحلیل خواهند شد.
آزمون مقدماتی پرسشنامه:
پس از تهیه پرسشنامه و پیش از آزمون نهایی آن، به منظور تعیین میزان پایایی (Reliability) طیفهای به کار رفته در پرسشنامه، پس از کدگذاری و با استفاده از نرم افزار spss و به کمک شاخص پایایی"آلفای کرونباخ"، میزان همبستگی 8 گویه مربوط به تحقیقگریزی معلمان محاسبه گردید. مقدار آلفا برای گویههای 675/0 بود، که نشان میدهد مقدار آلفا برای گویههای زیر مقدار نسبتا قابل قبولی است.
تجزیه و تحلیل داده ها
تجزیه و تحلیل توصیفی
در این بخش با استفاده از جداول فراوانی، توزیع فراوانی متغیرهای مستقل نشان داده میشود.
جدول5-1-1- نحوه توزیع فراوانی پاسخگویان را نشان میدهد. همانگونه که ملاحظه میشود، افراد مورد مطالعه تاثیر داوریهای شخصی را در نتایج تحقیق و میزان عدم تخصیص بودجه از طریق موسسات آموزشی در جهت گریز از انجام تحقیق را نسبتاً زیاد دانستهاند، همچنین میزان تاثیر عدم انجام تحقیقات به صورت دستهجمعی در تحقیقگریزی و میزان تاثیر حمایت مسئولین حکومتی در جذب نیروهای کارآمد به امر تحقیق را خیلی زیاد عنوان کردهاند.
تجزیه و تحلیل استنباطی
در این بخش فرضیات پژوهش مورد آزمایش قرار میگیرند و با توجه به نوع متغیرها از آزمونهای آماری مختلف برای سنجش آنها استفاده میشود.
جدول 5-2-1- به بررسی رابطه بین متغیرهای سطح تحصیلات، تخصیص بودجه تحقیق از طرف موسسات آموزشی، انجام تحقیقات گروهی و حمایت مسئولین از تحقیقات معلمان با گرایش معلمان به تحقیق میپردازد. به نظر میرسد بین سطح تحصیلات، تخصیص بودجه تحقیق، انجام تحقیقات گروهی و حمایت مسئولین از تحقیقات معلمان با گرایش معلمان به تحقیق ارتباط معنیداری وجود دارد. همانگونه که ملاحظه میشود با توجه به مقدار F و سطح معنیداری آزمون تفاوت میانگینها برای متغیرهای انجام تحقیقات گروهی، تخصیص بودجه تحقیق و حمایت مسئولین از تحقیقات معلمان حداقل در سطح 95% معنیدار میباشد و فرضیه وجود رابطه بین این متغیرها با گرایش معلمان به تحقیق تایید میشود. همچنین با توجه به مقدار F و سطح معنی داری بین سطح حصیلات با تحقیق گریزی معلمان رابطه وجود ندارد.
جدول 5-2-2- میزان همبستگی میان متغیرهای مستقل و تحقیقگریزی معلمان را نشان میدهد. به نظر میرسد بین این متغیرها با تحقیقگریزی معلمان رابطه معنیداری وجود داشته باشد. فرض بر این است که با افزایش هر یک از متغیرهای ذکر شده، تحقیقگریزی معلمان نیز افزایش مییابد.
با توجه به مقدار F و سطح معنیداری ذکر شده رابطه بین متغیرهای ناکارآمدی کلاسهای آموزشی، سن، اهمیت ندادن به نتایج تحقیقات معلمان، وضعیت اقتصادی معلمان، عدم رضایت شغلی معلمان و توجه نکردن به معلمان از طریق ندادن پاداش با تحقیقگریزی حداقل در سطح 95% معنیدار میباشد و بنابراین، فرضیه وجود رابطه بین متغیرهای ذکر شده و تحقیقگریزی معلمان تایید میشود. همچنین بین عدم وجود نیروهای کارآمد و متخصص، عدم وجود شبکه اطلاع رسانی در آموزش و پرورش و تحقیق گریزی معلمان با توجه به مقدار f و سطح معنی داری رابطه وجود ندارد.
تجزیه و تحلیل چند متغیره
جدول 5-3-1- و 5-3-2- با استفاده از معادله رگرسیون چند متغیره و به روش مرحله به مرحله به تبیین متغیر وابسته(تحقیقگریزی معلمان) میپردازد. 8 متغیر وارد این معادله شدهاند که عبارتند از: عدم وجود نیروهای کارآمد و متخصص تحقیق در آموزش و پرورش، ناکارآمدی کلاسهای آموزشی، سن، اهمیت ندادن به نتایج تحقیقات معلمان، عدم وجود شبکه اطلاع رسانی در آموزش و پرورش، عدم رضایت شغلی معلمان، وضعیت اقتصادی و توجه نکردن به معلمان از طریق ندادن پاداش. همانگونه که ملاحظه میشود این 8 متغیر توانستهاند در مجموع 8/23 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نمایند.
مقادیر 2R از مرحله اول تا مرحله هشتم عبارتند از 3/15 درصد، 5/16 درصد، 2/17 درصد، 3/18 درصد، 6/19 درصد، 5/21 درصد، 6/22 درصد و 8/23 درصد. این مقادیر نشان میدهد که با ورود هر متغیر به معادله رگرسیون در هر مرحله چند درصد از تغییرات متغیر وابسته تبیین شده است. مقادیر افزوده شده به 2R از مرحله دوم تا مرحله هشتم به ترتیب عبارتند از 2/1 درصد، 7/0 درصد، 1/1 درصد، 3/1 درصد، 9/1 درصد، 1/1 درصد و 2/1 درصد است. این مقادیر نشان میدهد که با ورود هر متغیر به معادله رگرسیون چند درصد بر میزان 2R افزوده شده است.
مهمترین مرحله، مرحله نهم است که 2R نشان میدهد مدل فوق حدود 23.8 درصد تغییرات را در متغیر وابسته (تحقیقگریزی معلمان) تبیین میکند و بقیه 76.2 درصد تبیین نشده باقی می ماند که در حقیقت مربوط به متغیرهایی می شود که وارد مطالعه نشده اند.
مقادیر Beta نشان میدهند که رابطه متغیرهای واردشده به معادله رگرسیون چندمتغیره در مراحل اول، دوم، سوم، پنجم، هفتم و هشتم با متغیر وابسته دارای جهت مثبت و رابطه متغیرهای وارد شده در مرحله چهارم و ششم با متغیر وابسته دارای جهت منفی میباشند.
مقادیرT و سطوح معنیدار نشان میدهند که رابطه هریک از متغیرهای وارد شده در معادله رگرسیون چند متغیره در مراحل مختلف با متغیر وابسته حداقل در سطح 95% معنیدار میباشد. مقادیر837/ و سطح معنیداری 55/ نشان میدهند که رابطه همه متغیرها با متغیر وابسته حداقل در سطح 95% معنیدار نمیباشد.
نتیجهگیری:
این پژوهش به منظور بررسی عوامل موثر بر تحقیقگریزی معلمین زن انجام شده است. در فصلهای پیشین تعریف موضوع، اهمیت و اهداف پژوهش، مروری بر ادبیات پژوهش، مبانی نظری پژوهش، چارچوب نظری و چارچوب روششناسی پژوهش مورد بررسی قرار گرفت و بدنبال آن یافتههای پژوهش در دو بخش توصیفی و استنباطی بررسی گردید که در اینجا به اختصار بیان میگردد:
نتایج آزمون تفاوت میانگینها بین سطح تحصیلات و تحقیقگریزی معلمان نشان میدهد که با توجه به مقدار 46/ و سطح معنیداری 58/0 آزمون تفاوت میانگینها حداقل در سطح 95% معنیدار نمیباشد. نتایج این آزمون همچنین نشان میدهد که با توجه به مقدار 89/ و سطح معنیداری 028/0 آزمون تفاوت میانگینها بین عدم تخصیص بودجه تحقیق از طرف موسسات آموزشی و تحقیقگریزی معلمان حداقل در سطح 95% معنیدار میباشد.
نتایج تحلیل رگرسیون دومتغیره نشان میدهد که بین عدم وجود نیروهای کارآمد و متخصص تحقیق در آموزش و پرورش و تحقیقگریزی معلمان رابطه وجود دارد و جهت آن منفی است. مقدار 22/ و سطح معنیداری 88/0 نشان میدهد که رابطه بین دو متغیر حداقل در سطح 95% معنیدار نمیباشد. مقدار 2R نشان میدهد که متغیر عدم وجود نیروهای کارآمد و متخصص تحقیق در آموزش و پرورش تغییرات متغیر وابسته را تبیین نمیکند.
نتایج تحلیل رگرسیون دومتغیره نشان میدهد که بین دو متغیر ناکارآمدی کلاسهای آموزشی و تحقیقگریزی معلمان رابطه وجود دارد و جهت آن مثبت است، به این معنی که با بالا رفتن ناکارآمدی کلاسهای آموزشی میزان تحقیقگریزی معلمان افزایش مییابد. مقدار 398/ و سطح معنیداری 045/0 نشان میدهد که رابطه بین این دو متغیر در سطح 95% معنیدار میباشد. مقدار 2R نشان میدهد، متغیر ناکارآمدی کلاسهای آموزشی 7/0 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین میکند. نتایج این آزمون همچنین نشان میدهد که بین دو متغیر سن و تحقیق گریزی معلمان رابطه معنیداری وجود دارد. مقدار2R نشان میدهد که متغیر سن 0.1 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین میکند و ضریب B نشان میدهد که با افزوده شدن هر واحد به سن 053/0 نمره بر میزان تحقیق گریزی معلمان افزوده میشود. بنابراین با توجه به مقدار 47/ و سطح معنیداری 006/0 رابطه بین دو متغیر حداقل در سطح 95% معنیدار میباشد.
نتایج تحلیل رگرسیون دومتغیره نشان میدهد که بین دو متغیر اهمیت ندادن به نتایج تحقیقات معلمان و تحقیقگریزی معلمان رابطه وجود دارد و جهت آن مثبت است، به این معنی که با افزایشاهمیت ندادن به نتایج تحقیقات معلمان میزان تحقیقگریزی معلمان افزایش مییابد. مقدار 005/ و سطح معنیداری 026/0 نشان میدهد که رابطه بین این دو متغیر در سطح 95% معنیدار میباشد. مقدار 2R نشان میدهد، متغیر اهمیت ندادن به نتایج تحقیقات معلمان 8/0 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین میکند. نتایج این آزمون همچنین نشان میدهد که بین دو متغیر عدم وجود شبکه اطلاع رسانی در آموزش و پرورش و تحقیق گریزی معلمان رابطه معنیداری وجود دارد. مقدار2R نشان میدهد که متغیر عدم وجود شبکه اطلاع رسانی در آموزش و پرورش تغییرات متغیر وابسته را تبیین نمیکند و ضریب B نشان میدهد که با افزوده شدن هر واحد به میزان عدم وجود شبکه اطلاع رسانی در آموزش و پرورش 011/0 نمره بر میزان تحقیق گریزی معلمان افزوده میشود. بنابراین با توجه به مقدار 006/ و سطح معنیداری 94/0 رابطه بین دو متغیر حداقل در سطح 95% معنیدار نمیباشد.
نتایج آزمون تفاوت میانگینها بین عدم انجام تحقیقات گروهی و تحقیقگریزی معلمان نشان میدهد که با توجه به مقدار 08/ و سطح معنیداری 009/0 آزمون تفاوت میانگینها حداقل در سطح 95% معنیدار میباشد. نتایج این آزمون همچنین نشان میدهد که با توجه به مقدار 08/ و سطح معنیداری 001/0 آزمون تفاوت میانگینها بین عدم حمایت مسئولین حکومتی از تحقیقات معلمان و تحقیقگریزی معلمان حداقل در سطح 95% معنیدار میباشد.
نتایج تحلیل رگرسیون دومتغیره نشان میدهد که بین عدم رضایت شغلی معلمان و تحقیقگریزی معلمان رابطه وجود دارد و جهت آن مثبت است. مقدار 93/ و سطح معنیداری 030/0 نشان میدهد که رابطه بین دو متغیر حداقل در سطح 95% معنیدار میباشد. مقدار 2R نشان میدهد که متغیر عدم رضایت شغلی معلمان 1.2درصد تغییرات متغیر وابسته را تبیین میکند.
نتایج تحلیل رگرسیون دومتغیره نشان میدهد که بین دو متغیر وضعیت اقتصادی و تحقیقگریزی معلمان رابطه وجود دارد و جهت آن مثبت است، به این معنی که با بالا رفتن وضعیت اقتصادی میزان تحقیقگریزی معلمان افزایش مییابد. مقدار 75/ و سطح معنیداری 000/0 نشان میدهد که رابطه بین این دو متغیر در سطح 95% معنیدار میباشد. مقدار 2R نشان میدهد، متغیر وضعیت اقتصادی 3/15 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین میکند. نتایج این آزمون همچنین نشان میدهد که بین دو متغیر توجه نکردن به معلمان از طریق ندادن پاداش و تحقیق گریزی معلمان رابطه معنیداری وجود دارد. مقدار2R نشان میدهد که متغیر توجه نکردن به معلمان از طریق ندادن پاداش 5.8 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین میکند و ضریب B نشان میدهد که با افزوده شدن هر واحد به توجه نکردن به معلمان از طریق ندادن پاداش 49/0 نمره بر میزان تحقیق گریزی معلمان افزوده میشود. بنابراین با توجه به مقدار 85/ و سطح معنیداری 047/0 رابطه بین دو متغیر حداقل در سطح 95% معنیدار میباشد.
نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیره به روش مرحله به مرحله نشان میدهد که 8 متغیر عدم وجود نیروهای کارآمد و متخصص تحقیق در آموزش و پرورش، ناکارآمدی کلاسهای آموزشی، سن، اهمیت ندادن به نتایج تحقیقات معلمان، عدم وجود شبکه اطلاع رسانی در آموزش و پرورش، عدم رضایت شغلی معلمان، وضعیت اقتصادی و توجه نکردن به معلمان از طریق ندادن پاداش توانستهاند در مجموع 8/23 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نمایند. همچنین سطوح معنیداری نشان میدهند که رابطه همه متغیرها با متغیر وابسته حداقل در سطح 95% معنیدار نمیباشد.
راهکارها:
• ایجاد سازمان یا متولی اطلاعرسانی در جهت اشاعه یافتههای پژوهشی در داخل یا خارج از کشور و سهولت دستیابی به نتایج آن توسط متقاضیان و نیز ایجاد راههای ارتباطی با نخبگان علمی ایرانی و خارجی در کشور
• اصلاح ساختار نظام آموزش و پرورش کشور در خصوص تقویت و تربیت نیروی محقق
• تقویت منابع مالی در زمینه تحقیقات و اختصاص عادلانه بودجههای تحقیقاتی به بخشهای مختلف آموزش و پرورش
• تاسیس موسسات علمی و تحقیقاتی برای محققان و حمایت از آنها
• بسترسازی فرهنگی در جهت بسط فرهنگ پژوهش و ایجاد روحیه تحقیق
• رضایت شغلی معلمان
• بسط و توسعه شبکه اطلاع رسانی در آموزش و پرورش
• کاربرد نتایج تحقیقات
منابع و ماخذ:
پاکیزه، اسماعیل و محققی، حسین(1381)، رشد تکنولوژی آموزشی، شماره 3.
حسنی، سید محیالدین(1382)، تحقیقگریزی معلمان، روزنامه خبرجنوب، شماره 6548، اسفندماه 82.
شمس مورکانی، غلامرضا(1373)، بررسی علل عدم علاقه معلمین منطقه زرین شهر به فعالیتهای پژوهشی، سایت وزارت آموزش و پرورش اصفهان.
شمس، بتول و معصومه(74-1373)، بررسی نگرش دانشجویان و مدرسان مراکز تربیت معلم به مطالعه تحقیق و راههای ایجاد روحیه مطالعه و تحقیق در بین دانشجویان مراکز تربیت معلم، شورای تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان شرقی، کمیته پژوهشی مرکز تربیت معلم علامه امینی تبریز
طایفی، علی(1380)، موانع فرهنگی توسعه تحقیق در ایران؛ مقدمهای بر اندیشهورزی و اندیشهسوزی در ایران، تهران، انتشارات آزاد اندیشان.
منصوری، رضا(1370)، نگرشی بر وضعیت تحقیقات در ایران، فصلنامه سیاست علمی و پژوهشی، شماره 1.
محسنی، منوچهر و کوثری، مسعود(1378)، وضعیت تحقیقات اجتماعی- فرهنگی در ایران، تهران، آوا.
تاریخ: یکشنبه , 10 دی 1402 (04:57)