امروز پنجشنبه 13 اردیبهشت 1403
صفحه اصلی | درباره ما | تماس با ما

نظریه پیاژه در رشد شناختی - ادراکی کودک

 0

مساله اصلی درنظریه پیاژه،چگونگی پیدایش و ایجاد شناخت با تاکید برنقش عوامل زیستی درانسان است.به نظر وی انسان موجودی است تابع قوانین زیستی و به منظور ادامه ی حیات بایدبتواند با محیط سازگارشود وهوش نمونه ای از انطباق زیستی است.به عبارت دیگر پیاژه به بلوغ زیستی فرد در طول زمان اشاره دارد و باتوجه به اهمیتی که پیاژه برای بلوغ زیستی قائل است , توانایی های شناختی کودک را حاصل تعاملش با محیط می داند.شیوه اتخاذ شده توسط او نشان از دید عملگرایانه او دارد.فرض پیاژه آن بود که اگر بفهمد که چگونه دانش در نزد کودکان ساخته می شود آن گاه خواهد فهمید که دانش چیست. زیرا ساختمان دانش ماهیت دانش را نشان می دهد . در نظریه پیاژه، کودک موجودی خلاق و فعال است. کودک هنگام تولد دارای ساخت یا توانایی خاصی نیست و تنها با بازتابها به دنیا می آید. بتدریج در طی رشد، از طریق تعامل با محیط و کسب صلاحیتهای زیستی، واجد یکسری تواناییهای ذهنی، روانی و شناختی می شود. به عبارت دیگر نمی توان تعامل کودک را با محیط بیرونی نادیده گرفت زیرا تحول کودک ناشی از تعامل وی با محیط می باشد و فرایندی به نام تعادل جویی، موجب تصحیح تعامل فعال بین کودک و محیط می شود.کودک در حین تعامل با محیط، خود را می سازد. بنابراین تعامل مستمر و مداوم با محیط موجب تحول و دگرگونی کودک خواهد شد و وی واجد یکسری تواناییهای ذهنی، شناختی، عاطفی، هیجانی و اخلاقی خواهد شد.وی در تشریح نظریه خود با دقت ویژه ای به توصیف تکامل رشد زبان، اندیشه، استدلال، داوری و سنجش اخلاقی کودکان می پردازد.

کاربردهای آموزشی نظریه ی رشد شناختی
ازآنجایی که بین فرایندهای فکری کودکان و بزرگسالان تفاوت های مهمی وجود دارد. معلمان و سایرافرادی که با کودکان سروکاردارند باید بکوشند تا خود را در موقعیت کودکان قرار دهند و مسائل و پدیده ها را به روش آنان ببینند. آموزش باید برنیازهای فردی دانش آموزان و سطح درک و فهم آنان منطبق باشد.معلم معتقد به روش پیاژه ، قبول کورکورانه ی نظریه خود یا حفظ طوطی وار دروس را مردود می شمارد. به فکر کردن و خلاقیت مداوم ارج می گذارد، با خلق محیطی غنی که در آن ساخت های شناختی دانش آموزان امکان بروز وتحول پیدا می کند و با تکیه بر فعالیت های خود انگیخته دانش آموزان به آن هاکمک می کند تا پیوند منطقی میان مطالب یا رویدادها را خود پیدا کند و برای کشف دوباره ترغیب شوند. دانش آموزان را با یکدیگر مقایسه نمی کند.معلم امکان تجربه ی عینی را برای شاگردان، به خصوص کودکان پیش دبستانی و دبستانی فراهم می کند و به شاگردان اجازه می دهد و برای آنان موقعیت هایی فراهم می کند که در امور و اشیاء دخل وتصرف کنند و به کشفیاتی دست یابند. پیاژه رشد شناخت را گذر مرحله به مرحله از بازتاب های درونی نوزاد تا ظرفیت بزرگسالی برای استدلال منطقی و مجرد می داند. مکانیزم رشد شناختی عام و جهان شمول است ولی رشد شناختی هر فرد بی نظیر و خاص اوست رشد شناختی حاصل فرآیند های عام و خاص فرد است .
مراحل رشد شناختی از نظر پیاژه
پیاژه چهارمرحله‌ی عمده‌ی رشد شناختی را بیان کرد که منجر به توانایی اندیشیدن و تفکر در حد بزرگسالانمی‌شود. هر مرحله پیش نیاز مرحله‌ی بعد است، ولی سرعت کودکان مختلف در عبور ازمراحلگوناگون به توانایی و توانمندی ذاتی آن‌ها و شرایط محیطی شان بستگی دارد. وی تأکید می کند که هرچه محیط غنی‌تر، پیچیده‌تر و متنوع‌تر باشد، احتمال دست یابی کودک به سطوح بالاتری از کارکردهای ذهنی وتوانایی‌های روانی، بیشتر می‌شود.در واقع تجربه در پختگی کارکردهای شناختی نقش دارد.

مرحله اول حسی حرکتی (از بدو تولد تا 2 سالگی)

  • کودک با انجام فعالیت، کاوش و دستکاری محیط برکارکردهای حرکتی خود مسلط می‌شود.
  • در این مرحله بازتابها(حرکات غیر ارادی) مثل بازتاب مکیدن وچنگ زدن، وجود دارد.
  • ساختار شناختی کودکان در این مرحله بسیار ضعیف است.
  • دستاورد مهم این دوره، پیدایش بقای شیءیاطرح واره بقای شیءاست که به معنای توانایی کودکدر فهم آن است که وجود اشیاء مستقل از بکارگیری آن‌ها توسط اوست.
  • کودک در این مرحله یاد می‌گیرد که خود را از جهان جدا بداند.


مرحله دوم پیش عملیاتی ( از 2 سالگی تا 7 سالگی)

  • کودک برای انجام عملیات نیازمند توانایی انجام در فرایند برگشت پذیری اند.
  • تفکر و استدلال اوشهودیاست(یادگیری او بدون استدلال است) او نمی‌تواند منطقی یا قیاسیبیندیشد و مفاهیمش ابتدایی است.
  • اشیاء را می‌تواندبنامد، اما نمی‌تواند آن‌ها را طبقه بندی کند.
  • کودک در این مرحله بین واقعیت‌ها و رخدادها، ارتباط منطقی برقرار نمی‌کند.
  • کودک در این مرحله ازرشد، خودمحوراست، یعنی خود را مرکز عالم می‌دانند و نمی‌توانند دنیارا از چشم دیگران ببینند یا خود را جای دیگران بگذارند.

مرحله سوم مرحله عملیات عینی (7 تا 11 سالگی)

  • کودک تنها بر اساس آنچه که مشاهده می کند و می تواند موضوعات را لمس کند پاسخ صحیحی می دهد اما در خصوص موضوعاتی که عینیت ندارند و ملموس نمی باشند یعنی موضوعات مجرد و انتزاعی توانایی ارائه پاسخ صحیح را ندارد
  • استدلال قیاسیکه در آن از دومقدمه، نتیجه ای منطقی گرفته می‌شود، در این مرحله پیدامی‌شود.
  • کودک می توانند عمل برگشت پذیری و انعطاف پذیری را به خوبی انجام دهند و به انواع مفاهیم نگهداری از جمله نگهداری وزن، طول، حجم، عدد دست پیدا کرده
  • طبقه بندی اشیاء و موضوعات گوناگون به خوبی صورت می پذیرد درک رابطه جزء و کل نزد کودکان شناخته می شود.
  • مطلوب‌ترین پیامد در این مرحلهآن است که کودک به گونه ای سالم به قواعد احترام بگذارد و البته این را هم بداند کههر قاعده ممکن است استثنایی موجه باشد.

مرحله چهارم مرحله عملیات انتزاعی یا صوری (سن 11 سالگی به بعد)

  • بالاترین کیفیت شناختی نزد نوجوانان است.
  • توانایی تفکر انتزاعی،استدلال قیاسی را می یابد.
  • می‌توانند مفهوم احتمالات را دریابند.
  • مواردی چون تغییر و تفسیر ضرب المثل، فرضیه سازی، استدلال کردن بسیار، کاربرد فراوان دارد
  • نوجوانان می توانند پیرامون سئوالات گوناگون که حتی عینیت ندارد به تفکر بپردازد
  • همه‌ی نوجوانان در زمانی واحد و به میزان یکسان به مرحله‌ی عملیات صوری نمی‌رسندوبرخی، ممکن است اصلاً به مرحله‌ی تفکر عملیاتی صوری نرسند.

انتقادات به نظر پیاژه

  • پیاژه توانایی کودکان پیش دبستانی و کودکان دبستانی را کمتر از آن چه هست برآورد کرده است
  • پیاژه بر اساس نظریه ساختارگرایی ژنتیکی خود بر تحولات زیستی و مغزی بیشترین تأکید را کرده ومعتقد است که دستیابی به تفکر منطقی تا حد زیادی حاصل یادگیری و تجارب زمینه ای در هریک از مراحل رشد هر فرد است ومهم ترین انتقاد به اصل نظریه یعنی وجود مراحل رشد وارد شده است.
  • آلبرت بندورا اشتباه کودکان در آزمایش های مربوط به نگهداری ذهنی را نه به سبب نرسیدن آنان به حد رشد مناسب، بلکه به علت فرایندهای معیوب می داند.
  • برخلاف نظر پیاژه حدود 40 تا60 درصد بزرگسالان به طور کامل قادر به تفکر بر حسب عملیات صوری نیستند.

باوجود انتقادات فوق و علیرغم اینکه پیاژه روان شناس نبود اما نظریه‌ی او به یکی از پایه‌های شناختی در روان شناسی تبدیل شد و در موارد بسیاری چون سنجش رشدهوشی، استعداد تحصیلی، و تعیین سطح آمادگی برای خواندن به کار می رود.

تبلیغات متنی