بر اساس ماده 23 قانون حمایت حقوق مولفان، کلیه آثار ارائه شده در سایت با مجوز از صاحب امتیاز اثر می باشد. تمام کالاها و خدمات این سایت بدون احتساب مالیات می باشد.

نظریه تصمیم گیری در قرآن کریم

قرآن مجید کتاب هدایت به سوی کمال وسعادت به معنای واقعی کلمه است. یگانه کتاب آسمانی است که دست تحریف، دامان آن را نیالوده وجاویدانگی اسلام را سندی است پرارج وآخرین پیامبراللهی را معجزه ای است ابدی. قرآن دارای شگفتی های بی پایان است، ظاهرآراسته وباطن ژرف دارد، درمان گردردها، بهارقلبها وشفابخش دل هاست. استحکام این کتاب آسمانی واقعاً ستودنی واتقانش حیرت برانگیزاست. مسلمانان به رغم این که از منابع بسیار غنی برخوردار می‌باشند اما در عین حال با کمال تأسف در کاربردی کردن این منابع کمتر همّت‌گماشته‌اند. یکی ازمتقن ترین منابع اسلامی قرآن کریم است، این کتاب مقدس چارچوب کلی زندگی انسان‌ها را در طول تاریخ معین کرده است. بی تردید قرآن کریم درهمه حوزه ها از جمله درحوزه دانش مدیریت وتصمیم گیری مطالب فراوان دارد، بردانش پژوهان دانش مدیریت اسلامی است که از این بحرعمیق به مقدار وسع وظرفیت خویش بهره گیرند وبرغنی وبالندگی مدیریت اسلامی بیفزایند دراین مقاله برآنیم که نظریه تصمیم گیری را ازمنظرقرآن کریم به بحث وبررسی گیریم. شکی نیست که تصمیم گیری درمدیریت از جایگاه ویژه ای برخورداراست، تصمیم گیری جوهره اصلی مدیریت است وهمه ی مدیران با فرایند آن سرو کار دارند، شاید به همین جهت دانشمند معروف «هربرت سایمون» می گوید مدیریت مترادف با تصمیم گیری است، اوبه این باوراست که سازمان مجموعه ای از تصمیمگیریست ومدیریت، چیزی جزتصمیم گیری نیست [1]. حقیقت این است که تصمیمگیری اصل و اساس وظایف مدیران را تشکیل میدهد؛ زیرا اگر هدفگذاری، سیاستگذاری، تعیین استراتژی، تعیین قوانین، مقررات و راه و روش کار، انتخاب و استخدام نیروی انسانی، تعیین وظایف و مسئولیتهای مرئوسین، و همچنین سرپرستی، کنترل و ارزیابی عملکرد آنها را از جمله وظایف مدیر به شمار آوریم، لازمه همه اینها تصمیمگیری است و تصمیمگیری در تمامی وظایفی که مدیر انجام میدهد وجود دارد. بنابراین میتوان گفت که تصمیمگیری پایه و اساس تمام وظایفی است که مدیر در سازمان انجام میدهد[2]. از آنجا که تصمیمگیری از حساسترین وظایف مدیران به شمار میرود و هریک از وظایف سنتی مدیران نظیر: برنامه ریزی، سازمان دهی، بسیج منابع وامکانات هدایت و رهبری، نظارت وکنترل در پیوستاری از یک سلسله موقعیتهای تصمیم گیری قرار میگیرند. آشنایی با شیوهها و روشهای تصمیمگیری از اهمیت بالای برخور دار است و با بهرهگیری از این شیوهها و روشها تصمیمات مدیران کارآتر و مؤثرتر خواهد بود. واقعیت امراین است که همه ی ویژگی های فرآیند مدیریت وابسته، در هم تنیده و قائم به وجود تصمیم گیریهاست، کیفیت و چگونگی این تصمیمات است که میزان موفقیت یا شکست هدفهای سازمان را مشخص میکند. در این نوشتار سعی بر آن است که مباحث به صورت تطبیقی (بین دانش مدیریت و قرآن) مورد بحث و بررسی قرار بگیرد تا تمایز بین تصمیمگیری قرآنی مبتنی بر عقلانیت و وحیانیت با تصمیمگیری که در دانش مدیریت مطرح است آشکار شود. با توجه به اینکه تمام مباحث تصمیمگیری را نمیتوان در این نوشتار تبیین کرد به برخی از مهمترین آنها اکتفاء میکنیم اما مهمترین آنها عبارتاند از: تعاریف، ارتباط مدیریت و تصمیمگیری، فرآیند تصمیمگیری، انواع تصمیمگیری، شرایط تصمیمگیری، عوامل مؤثر در تصمیمگیری، دام های تصمیم گیری، الگویهای تصمیم گیری،

نیم نگاهی به سیر تطور نظریه تصمیمگیری

از آنجا که تصمیمگیری یک عمل ذهنی است و به معنای قصد برای انجام دادن یا ترک کاری میباشد نمی توان آن را به برههای خاص از زمان و یا فرد خاصی نسبت داد بلکه عمل تصمیمگیری پیشینه و گستره دراز به درازای تاریخ زندگی اجتماعی دارد، آغاز آن بر میگردد به زمانهای بسیار دوری که بشر همواره در پی یافتن راهها و ابزاری به منظور تصمیمگیری بهتر و مناسب تر بوده است.

اما اگر بخواهیم نظریه تصمیمگیری در دانش مدیریت را به صورت نظامند و سازمان یافته در نظر بگیریم میتوان سابقه این نظریه را به جان دیویی (1910) لیند بلوم (1959) سیرت و مارچ (1963) مینتزبرگ و همکاران (1976) کالینگ ریدج (1980) نسبت داد.[3] هریک از این صاحب نظران برای مسئله تصمیمگیری مراحل ذکر کردهاند که به عنوان نمونه مراحل پیشنهادی جان دیوئی را بیان میکنیم. ایشان میگوید میتوان چهار مرحله برای مسئله تصمیمگیری داشته باشیم.

1- وجود رویداد یا جریانی از واقعیت ها؛

2- شناسایی نوع مسئله، ابعاد و ویژگی های آن در رویداد یا جریان مذکور؛

3- شناسایی راه حل های مختلف حل مسئله؛

4- بررسی و ارزیابی عواقب ناشی از راه حل ها برای انتخاب و اجرای راه حل مناسب [4]

با توجه به اهمیت و جایگاه تصمیمگیری در دانش مدیریت اکثر کتابهای نوشته شده راجع به مدیریت فصلی را به این مهم اختصاص داده و از زاویههای گوناگون به این مسئله پرداختهاند امّا از آنجا که نظریه تصمیمگیری فقط از منظر دانش (مدیریت) مورد بررسی قرار گرفته، و به صورت منسجم و نظامند و با تکیه بر آیات شریفه قرآن کریم کاری صورت نگرفته است نگارنده را بر آن داشت که با بهرهگیری از آموزههای وحیانی قرآن کریم نظریه تصمیمگیری را ازمنظرمدیریت اسلامی به تجزیه و تحلیل بیگرد.

در ذیل به مهم ترین کتاب های که درمورد تصمیمگیری ازمنظردانش مدیریت پرداختهاند و نگارنده در این نوشتار از آنان بهره گرفته است اشاره میشود:

1) مبانی سازمان و مدیریت،دکتر علی رضائیان، این کتاب در شش بخش تنظیم گردیده که فصل چهارم از کتاب به بحث تصمیم گیری و حلّ مسأله اختصاص یافته است، در این فصل مباحث فرایند تصمیم گیری و حلّ مسأله، مسأله یابی، انواع تصمیم، انواع مسأله، چگونگی اخذ تصمیم برای حلّ مسأله، موقعیّت‌های تصمیم گیری، موانع تصمیم گیری مطرح شده است.

2) مدیریت عمومی، دکتر علی علاقه بند، این کتاب در هشت فصل تنظیم شده است که در فصل دوم آن به بحث از فرایند تصمیم گیری پرداخته شده است. مباحث تعریف تصمیم گیری، انواع تصمیم، رویکرد عقلانی به تصمیم گیری، شرایط تصمیم گیری و اهمیّت تصمیم گیری در مدیریت را مطرح کرده است.

3) مدیریت عمومی، مهدی الوانی، این کتاب در هشت عنوان تنظیم شده است که عنوان هفتم آن تصمیم گیری است. و به مباحث فرایند تصمیم گیری، استفاده از مدل در تصمیم گیری، انواع مدل‌ها، انتخاب مدل مناسب، انتخاب ملاک و معیار در تصمیم گیری و طبقه بندی تصمیم‌ها پرداخته است.

4) سازمان و مدیریت از تئوری تا عمل، مهدی ایران نژاد پاریزی- پرویز ساسان گهر، این کتاب در شش قسمت و نوزده فصل تدوین شده است و نگارنده سعی نموده به تمام اصول کلیدی دانش مدیریت اشاره کند وی فصل ششم کتابش را به بحث تصمیم گیری اختصاص می دهد و به موضاعات نظیر: انواع مسایل و تصمیمات؛ تصمیمات برنامه ریزی شده و برنامه ریزی نشده، فنون تصمیم گیری، اطمینان، خطر پذیری و بی اطمینانی، شقوق تصمیمگیری و ارزیابی تصمیم گیری می پردازد.

5) مبانی مدیریت، استیفن پی. رابینز و دیوید ای، دی سنزو،، ترجمه دکتر سعید محمد اعرابی، محمد علی حمید رفیعی و بهرزو اسراری ارشاد. این کتاب در پنج بخش و شانزده فصل به رشته تحریر در آمده است. فصل ششم کتاب مذکور در باره مبانی تصمیم گیری می باشد و موضوعات که وی به آنها پرداخته است عبارتند از: فرآیند تصمیم گیری، تصمیم گیری: الگوی عقلائی، دنیا واقعی تصمیم گیری مدیریت، اصلاح الگوی عقلایی، تصمیم گیری: نگرش اقتضایی، شیوه های تصمیم گیری، فرهنگ ملی و تصمیم گیری و در ادامه از مجموع مطالب خلاصه ای نیز بیان کرده است و به نظر نگارنده این سطور از جمله کتاب های که لازم است هر دانش پژوه مدیریت این کتاب را به دقت بخواند.

6) راهنمای پژوهش در قرآن و علوم روز (1) قرآن، مدیریت و علوم سیاسی، گرد آوری، حجت الاسلام مهندس محسن عباس نژاد، این کتاب نیز با تکیه بر آیات شریفه قرآن کریم به موضوعات متعددی تصمیم گیری پرداخته است. اهم موضوعات این کتاب راجع به تصمیم گیری عبارتند از: جایگاه و ضرورت تصمیم گیری؛ ویژگی های تصمیم گیری؛ مراحل تصمیم گیری؛ عوامل مؤثر در تصمیم گیری. البته به نظر نگارنده مطالبی که پیرامون تصمیم گیری با بهره گیری از آیات شریفه در این کتاب جمع آوری شده است خیلی عمیق نیستند یعنی نتوانسته حق آیات شریفه را خوب ادا کند زیرا به صورت گذرا و خیلی اجمالی از کنار آیات شریفه گذشته و بعضا آیات را در حد یک موید ذکر نموده و بیشتر جنبه دانشی آنها را مورد توجه قرار داده.

7) تصمیمگیری نوین، دکتر حمید رضا حمیدی زاده، این کتاب نه فصل دارد و مؤلف سعی نموده تمام مباحث مرتبط با تصمیم گیری را در این کتاب ذکر کند.

8) تصمیمگیری در مدیریت، کاربرد فرضیه زنجیرههای مارکوف در تصمیمگیری مدیریت، دکتر ابوالقاسم حکیمی پور، این کتاب شش فصل دارد. در فصل اول، فرایند تصمیمگیری، فصل دوم تصمیمگیری یا تصمیم سازی، فصل سوم نقش سیستم های اطلاعاتی در تصمیمگیری فصل چهارم فلسفه زنجیره مارکوف در تصمیمگیری مدیریت فصل پنجم زنجیره های مارکوف و مدیریت، فصل ششم کاربرد زنجیره های مارکوف را مورد بحث و بررسی قرار داده است.

9) بر گزیده نظریه های سازمان و مدیریت، دکتر علی اکبر نیکو اقبال. این کتاب سه بخش و دوازده فصل دارد که در فصل هفتم خود به بحث نظریه تصمیم گیری عملی پرداخته است.

10) فرهنگ فراگیری دانش مدیریت، ترجمه دکتر خلیلی شورینی، این کتاب به سطوح و انواع تصمیم گیری، مراحل فرایند تصمیم گیری، پیش بینی نتایج حاصل از تصمیم گیری، پرداخته است.

11) تصمیمگیری و تحقیق عملیات در مدیریت، این کتاب به مباحث تئوری تصمیم گیری، مراحل تصمیم گیری، مدل‌های تصمیم گیری، انواع تصمیم گیری و شرایط تصمیم گیری پرداخته است.

12) کتاب جامع مبانی مدیریت، وحید قربانی، در این کتاب مباحث مراحل تصمیم گیری، انواع تصمیمات، موقعیّت‌های تصمیم گیری، موقعیّت شناسی در تصمیم گیری، مدیران و موانع حلّ مسأله، انواع مدل‌ها در تصمیم گیری مطرح شده است.

13) قرآن و مدیریت (2) مجموع مقالات، تهیه و تنظیم بنیاد پژوهش قرآنی حوزه و دانشگاه. در این کتاب که جمع آوری مقالات است در یکی از مقالات خود تحت عنوان تصمیمگیری، رهبری و ارتباطات اثر بخش در قرآن بر اساس داستان سلیمان و ملکه سباء، با تکیه بر آیات شریفه به برخی از مباحث تصمیم گیری پرداخته شده است.

14) تصمیم گیری شورایی، گروه ساختار و تشکیلات مدیریت بهبود روش های سازمانی مر کز توسعه و فن آوری. عمده مطالبی که این کتاب بدانها پرداخته است عبارتند از: اهمیت تصمیمگیری، ارکان تصمیمگیری، فرآیند تصمیمگیری، تصمیمگیری فردی، تصمیمگیری شورایی، عوامل تأثیر گذار بر تصمیمگیری در نگاه کلی، موانع تصمیمگیری از دیدگاه اسلام میباشد.

15) تصمیم گیری، راسی جی، مترجم پرویز امینی، هدف این کتاب آموزش دادن تصمیمگیری است یعنی نویسنده آن سعی میکند که به خوانندگان یاد دهد چطور سریع فکر کنند و تصمیم بگیرند لذا به مباحث دانشی به صورت عمیق و دقیق نپرداخته است.

16) مدیریت در اسلام، علی آقا پیروز- ابوطالب خدمتی- عباس شفیعی و سید محمود بهشتی نژاد، این کتاب هشت بخش دارد در بخش دوم که چهار فصل دارد به مباحث تصمیمگیری پرداخته است. فصل اول مفاهیم و کلیات تصمیمگیری را ذکر کرده و در فصل دوم فرآیند تصمیمگیری، فصل سوم، مؤلفههای اساسی در تصمیمگیری و در فصل چهارم که آخرین فصل این بخش است ویژگیهای تصمیمگیری مؤثر را ذکر کرده است و نگارنده در نگارش این رساله از این کتاب بیشتر از کتابهای قبلی استفاده نموده است.

17) تفکر ارزشی، راهی به سوی تصمیم گیری خلاق، پرفسور رالف کینی، مترجم، وحید و حیدی مطلق، این کتاب برنده جایزه کتاب سال آمریکا 1994 در زمینه تحلیل تصمیم و برنده جایزه کتاب سال دانشجویی ایران 1382 در گروه علوم انسانی می باشد. این کتاب چهار بخش و سیزده فصل دارد و به تناسب فصول به مباحث متعددی تصمیمگیری پرداخته است و میتوان گفت با مطالعه این کتاب یاد میگیریم که چطور مسایل را تحلیل و تجزیه کنیم در واقع حل مسایل را به ما میآموزد.

همانطور که ملاحظه میفرمایید نظریه تصمیمگیری از منظر دانش مدیریت در حد بسیار وسیع و گسترده مورد بحث و بررسی قرار گرفته و قلم فرساییهای در این زمینه صورت گرفته است اما از منظر قرآن کریم که کتاب هدایت و رهبری است با توجه به جستارهای صورت گرفته هیچ کاری نشده است و میتوان گفت این نوشتار اولین گامی است که در این راستا برداشته شده و امید میرود که زمینه ساز خوبی برای تحقیقات علمیتر و وسیعتر و کابردیتر از منظر قرآن کریم بوده و زمینههای تعامل علمی با دیگر مکاتب و اندیشهها، وجوه امتیاز و برجستگیهای نظام مدیریتی قرآن کریم را فراهم نماید.

تعریف تصمیم گیری:

هریک از اربابان اندیشه و نظر جهت شناساندن «تصمیمگیری» تعریفی ارائه کردهاند که ذکر تمام آن تعاریف از وسع این نوشتار خارج است لذا به تعدادی از آنها اشاره میگردد:

1- تصمیمگیری، فرآیند شناسایی مسأله، انتخاب یک راهحل یا بهره جستن از یک فرصت یا موقعیت میباشد^{^[5]}^.

2- تصمیمگیری فرایندی است شامل شناسایی، تعریف و تشخیص مسائل، یافتن شقوق گوناگون برای حل مسائل، ارزیابی راه حلهای ارائه شده و انتخاب بهترین شق یا راهحل میشود^{^[6]}^.

3- تصمیمگیری بدینگونه تعریف میشود: با توجه به گزینهها یا راههای موجود، انتخاب یک راه یا یک گزینه^{^[7]}

4- تصمیمگیری فرایندی است که طی آن گزینش بهترین راهحل صورت میگیرد^{^[8]}.

5- فرآیند یافتن و انتخاب یک سلسله عملیات برای حل یک مشکل معین^{^[9]}

6- رویکرد اسلامی در تصمیمگیری بر مبنای اراده و اختیار انسان و بر محور عقلانیت و خدامحوری است؛ به عبارت دیگر سیاستگذاری و تصمیمگیری در نظام مدیریت و رهبری اسلامی تنها بر عقل معمول متکی نیست، بلکه بر اندیشه ای والاتر و برتر از اندیشههای انسان عادی متکی است؛ به تعبیر دیگر سیاستگذاری و تصمیمگیری در نظام اسلامی نشأت گرفته از مجموعه قوانین اسلامی است که بر واقعیات زندگی و حیات متکامل و متعالی بشری منطبق است.[10]

با دقّت و تأمل در هریک از این تعاریف و مقایسه آنها با یکدیگر، این نتیجه به دست میآید که تصمیم گیری فرآیندی است که طی آن، از میان راه حلهای مناسب و معقول گزینش بهترین راه حل صورت میگیرد.

مراحل فرآیند تصمیمگیری

فرآیند تصمیمگیری از مراحل متعددی تشکیل شده است که برخی آن را پنج مرحلهای و برخی دیگر هشت مرحلهای دانستهاند و ممکن است کمتر و یا بیشتر نیز گفته باشند، دراین مقاله به صورت اجمالی به بیان مراحل هشتگانه آن می پردازیم.

1) شناسایی مشکل: (نیازوفرصت)

فرآیند تصمیم گیری با بروز مشکل^{^[11]} یا بروز اختلاف بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب شروع میشود، بنابراین در این مرحله مدیر باید تمام سعی و تلاش خود را بکار برد تا مشکل اصلی و واقعی را شناسایی نموده آن را تعریف کند.

2) شناسایی معیار تصمیم گیری:

وقتی مدیر مشکل را شناسی کرد نیاز به توجه دارد در این صورت باید معیار تصمیم که در حل مشکل اهمیت دارد شناسایی شود.، با این نگاه خیلی از مشکلات قابل توجه نیستند بلکه به مرور زمان رفع خواهند شد و دیگر اینکه معیار و ملاک تصمیم حائز اهمیت است که مدیر باید آن را خوب شناسایی کند تا بتواند گامهای بعدی را بردارد و این امر مستلزم تعیین عوامل مهم در تصمیم گیری است.

3) تخصیص وزن به معیار:

معیارها همیشه دارایی وزن یکسان نیستند بلکه سبک و سنگین دارند و باید در تصمیم گیری اولویت بندی شوند

4) ارائه گزینهها:

در این مرحله فهرستی از گزینه ها که برای حل مشکل مؤثر هستند ارائه می نماید و هیچ گونه اقدامی برای ارزیابی به عمل نمی آید.

5) تجزیه و تحلیل:

وقتی که گزینه ها مشخص شدند تصمیم گیرنده (مدیر) باید به دقت هر کدام از آنها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. در این مرحله با توجه به ملاکات و ارزشها نقاط قوت وضعف هریک از گزینه ها برای شخص مدیر مشخص می شود.

6) انتخاب بهترین گزینه:

در این مرحله انتخاب بهترین گزینه از میان گزینه های ارزیابی شده صورت می گیرد و این انتخاب وابسته به ارزش گزاری گزینه های قبلی است

7) به اجرا در آوردن گزینه:

اگر چه فرآیند انتخاب در مرحله قبلی به اتمام رسید، با این حال اگر مرحله اجرا عملی نگردد ممکن است که تصمیم با شکست مواجه شود. در این مرحله است که مدیر زیر مجموعه خود را متعهد می کند که تصمیم گرفته شده را عملیاتی کنند. و به همین دلیل است که گفته اند بهترین تصمیم اگر به مرحله عمل در نیاید تنها یک نیت است. پس مؤخره تصمیم گیری، اجرای آن است.

8) ارزیابی اثربخش تصمیم:^{^[12]}

آخرین مرحله از فرآیند تصمیم مرحله ارزیابی است که از این طریق مدیر میخواهد بداند که آیا به مطلوب خود رسیده است یا خیر؟ آیا انتخاب بهترین گزینه درست بوده یا باید تجدید نظر صورت گیرد و در واقع می توان گفت ارزیابی نقش کلیدی در پویایی و شکوفایی سازمان دارد.

به نظر نگارنده برای گرفتن یک تصمیم درست و خوب که مثمر ثمر واقع شود حتما باید این موارد فوق الذکر (مراحل هشتگانه) لحاظ شود زیرا هریک از آنها نقش اساسی در رسیدن به مطلوب دارد و با عدم در نظر گرفتن یکی از آنها به همان اندازه از هدف دور خواهیم شد بنابر این یک مدیر هنگامی میتواند ادعای تصمیمگیری مؤثر وکارآ داشته باشد که موارد مذکور را در نظر گرفته باشد. لازم به ذکر است که اینکه گفته شد مدیر در تمام تصمیمات خود مراحل هشتگانه را باید در نظر بگیرد به معنای کندی در تصمیمگیری آن نمیشود بلکه ممکن است در خیلی از تصمیماتش با اندک تأمل بتواند مراحل هشتگانه را طی نموده به مطلوباش نایل شود.

فرایند تصمیم‌گیری در قرآن مجید

برای تصمیم گیری دردانش مدیریت مصطلح دانشمندان مدیریتی فرایند چندمرحله ای ذکرکرده اند که ما دراین مقاله فرایند هشت مرحله ی آن را بیان کردیم. در مدیریت قرآنی نیز برای تصمیمگیری مراحلی ذکر شده است که همه یک دست نیستند طبق تحقیقات انجام شده نگارنده به این باوراست که ازمنظرقرآن اتخاذ تصمیم درست وبه جا دارای هفت مرحله اساسی است، درذیل به ترتیب منطقی وبه قدروسع این نوشتار به بیان وتوضیح آنها می پردازیم.

1) عقلانیت وحق پذیری
خداوند متعال می فرماید: «فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُو أُولئِکَ الَّذِینَ هَدَلهُمُ اللَّهُ وَ أُولئِکَ هُمْ أُولُوا الاْلْبَبِ»؛^{^[13]}پس بشارت ده به بندگان من؛ همان کسانى که به هر سخنى گوش مى‌کنند، سپس بهترین آن را پیروى می‌کنند؛ آنان کسانى هستند که خدا آنها را هدایت کرده و آنان صاحبان خرد هستند. در این آیه شریفه، خداوند متعال یکى از ویژگی‌هاى بندگان صالح خود را این مسئله می‌داند که آنان به هر سخنى گوش می‌دهند، سپس تصمیم می گیرند از میان سخنان مختلف، بهترین و شایسته‌ترین سخن را انتخاب وپیروی کنند. واقعیت این است که درباره فرایند تصمیم‌گیری نظرات متعددى وجود داردکه قبلاً فرایند هشت مرحله ای آن بیان شد،به باورنگارنده می‌توان همه ی مراحل فرایند تصمیم گیری را درچهارمرحله نمودار ذیل جاسازی کرد:

باتوجه به نمودار فوق باید مدیر پس از درک مسأله و شناخت مشکل به نظرات و پیشنهادها گوش کند، یعنى تمامى راه‌حل‌ها را احصا کند، و آنگاه پس از ارزیابى هر یک از نظرات و پیشنهادها، بهترین و مناسب‌ترین نظر و راه‌حل را انتخاب نماید. به نظرمی رسد مرحله اول ودوم فرایند تصمیم گیری به صورت خیلى مختصر و گویا در این آیه شریفه مورد توجه قرار گرفته است.

پی نوشت ها:

[1]. محسن عباس نژاد، قرآن، مدیریت، و علوم سیاسی، ص327، بنیاد پژوهشهای قرآنی حوزه و دانشگاه مشهد، 1384.

[2]. علی آقا پیروز و دیگران، مدیریت در اسلام، ص53، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ زیتون.

[3]. دکتر محمد رضا حمیدی زاده، تصمیم گیری نوین، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی 1378، ص2

[4]. اسفندیار سعادت، فرایند تصمیم گیری در سازمان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1372 ص2.

[5]. بهروز قاسمی، تئوریهای رفتار سازمانی، ص195، انتشارات هیأت، چاپ محمدزاده. به نقل از مدیریت، استونر جیمز و فریمن، ادوارد، اعرابی، سید محمد و پارسائیان، علی (مترجمان) چاپ اول، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، تهران.

[6]. بهروز قاسمی، تئوریهای رفتار سازمانی، ص195، انتشارات هیأت، چاپ محمدزاده. به نقل از ایراننژاد، پاریزی، مهدی و ساسان گهر، پرویز، سازمان و مدیریت از تئوری تا عمل، ص171.

[7]. هاینز وی ریچ و هرولد کونتز، اصول مدیریت (چشم انداز جهانی)، مترجم: علی پارسائیان، ص199، انتشارات: ترمه، چاپ: رسام.

[8]. علی آقا پیروز و دیگران، مدیریت در اسلام، ص52، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ زیتون.

[9]. مهدی ایران نژاد پاریزی- پرویز ساسان گهر، سازمان و مدیریت از تئوری تا عمل، ص171، چاپ سوم، انتشارات، مؤسسه بانکداری ایران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.

[10]. خلیل الله فاضلی، سیاستگذاری در نظام رهبری و مدیریت اسلامی از دیدگاه عقل و وحی. فصلنامه مدیریت دولتی. ش 9، (1371).

[11]. problem

[12]. استیفن پی. رابینز و دیوید ای، دی سنزو، مبانی مدیریت، ترجمه دکتر سعید محمد اعرابی، محمد علی حمید رفیعی و بهرزو اسراری ارشاد، چاپ هفتم، تهران، دفتر پژوهشای فرهنگی1387 ص129؛ علی رضائیان، مبانی سازمان ومدیریت، چاپ شانزدهم، تهران، سمت، ص151؛ دکتر ابوالقاسم حکیمی پور، تصمیم گیر در مدیریت کاربرد فرضیه زنجیره های مارکوف در تصمیم گیری مدیریت، دکتر ابو القاسم حکیمی پور، چاپ اول، مشهد، آستان قدس رضوی، مؤسسه چاب و انتشارات 1376 ص27 (با دخل و تصرف در مطالب ذکر شده)

[13]. زمر، 17 18.

لینک منبع
تاریخ: چهارشنبه , 20 دی 1402 (03:39)

تبلیغات متنی