امروز جمعه 02 آذر 1403
صفحه اصلی | درباره ما | تماس با ما

علل و عوامل عقب ماندگی ذهنی در کودکان

 0

در فرد عقب مانده، عملکرد هوشی کمتر از حد متوسط می باشد و فرد دچار اختلال در مهارت های ارتباطی و مراقبت از خود، زندگی در خانه، مهارت های اجتماعی، بهداشتی، تحصیلات و استفاده از اوقات فراغت می باشد. عقب ماندگی یک وضعیت و حالت خاص ذهنی است که در اثر شرایط مختلف قبل از تولد و زمان تولد و یا پس از تولد کودک پدید می آید.

علل قبل از تولد

اختلالات کروموزومی و فنوتیپهای رفتاری

سندرم داون

در کروموزم 21 به جاى 2 کروموزم 3 کروموزم به وجود می آید. (ترایزومی21)

در فرزندان، مادران با 35 سال سن به بالا شایعتر است.

خصوصیات جسمانی: داراى صورت خاص و چشمهاى تنگ و کمی مورب- قد کوتاه- حفره کوچک دهان و بیرون زدگی زبان- دستهای پهن- نارسایی قلبی-حساسیت زیاد به عفونت تنفسی- سرطان خون- شلى عضلات- راه رفتن شل و بی حال- شل صحبت کردن.

روشهای تشخیص در طول حاملگی: عدم مشاهده استخوان بینی در سونوگرافی هفته های 11 تا 14 حاملگی شاخص مطمئنی برای تشخیص سندرم داون در مراحل ابتدائی بارداری است - با استفاده از آمنیوسنتز از هفته شانزدهم بارداری به بعد قابل تشخیص است – نمونه برداری از بافتهای کوریونی – سونوگرافی - غربال کردن سرم مادری.

عموماً در طبقه عقب ماندگی خفیف تا متوسط هستند.

با انجام اقدامات توانبخشی در 6 سال اول زندگی، و برنامه ریزى صحیح توانبخشى این ضایعات به حداقل رسیده، می توانیم تظاهرات صورت کودک، صحبت کردن، راه رفتن و حتى پیشرفتهاى شناختى ذهنى کودک را به حد قابل قبولى برسانیم، پس می توانیم ادعا کنیم کودک داون هم می تواند بهبود پذیر باشد.

تشخیص ناهنجاریهای قلبی در سندرم داون از اهمیت ویژه ای برخوردار است چراکه درمان به موقع باعث کاهش میزان مرگ و میر و ناتوانی در آنها می شود.

فنوتیپ های رفتاری سندرم داون

نقاط ضعف:

مهارت های کلامی بویژه دستور زبان – مشکل در تفسیر هیجان چهره- تخریب تدریجی مهارت های شناختی- شروع زود هنگام آلزایمر

نقاط قوت:

مهارت های بینایی فضایی.

سندرم ویلیامز

کسانیکه این سندرم را دارا هستند یک ماده ژنتیکی از کروموزوم 7 را که شامل ژن الاستین می باشد را از دست داده اند. حذف ژن به دلیل شکست در مولکول DNA هنگام ساخت کروموزوم اتفاق می افتد این ژن پروتئینی را تولید و در اختیار رگ های خونی قرار می دهد که سبب ایجاد الاستیسیته و استحکام در عروق برای تمام طول عمر می شود. بنابراین دارای بیماری هایی در زمینه سیستم گردش خون و نقایص قلبی هستند.

خصوصیات جسمانی: بینی کوچک رو به بالا، دهان پهن، فضای عریض بین دندانها، چانه کوچک و لبهای گوشتی و پهن می باشد و ویژگی های مانند چهره جن.

سایر علایم شامل: وزن پایین هنگام تولد، عدم افزایش وزن به طور طبیعی، غیر نرمال بودن کلیه ها. افرادی با این سندرم از لحاظ رفتاری هم تظاهراتی همچون حساسیت به صدای زیاد را داشته و شخصیتی بسیار زودجوش و عصبانی دارند.

فنوتیپ های رفتاری سندرم ویلیامز

نقاط ضعف:

مهارت های بینایی فضایی – کنترل حرکات ظریف – اضطراب ها و ترس ها – زودجوش و بیش از حد دوستانه.

نقاط قوت:

دایره لغات و زبان بیانی و توانایی داستان گویی – حافظه و یادآوری صورت – مهارت و علایق موسیقی.

سندرم ایکس شکننده

اختلال در کروموزوم X در جفت بیست و سوم. در قسمت انتهایی کروموزوم X دچار پیچش در سلول های خونی شده است.

در زنان بدلیل اینکه جفت بیست و سوم دارای دو کروموزوم X می باشد کمتر رخ می دهد.

خصوصیات جسمانی: سر بزرگ – گوشهای بزرگ و دراز – صورت دراز و باریک – بینی پهن – چانه چهارگوش – دستان بزرگ با انگشتان ناجور.

عقب ماندگی متوسط تا شدید. زنان مبتلا دارای هوشبهر طبیعی ولی منزوی و مضطرب بوده و احتمال انتقال این جهش به فرزندان خود را دارند.

فنوتیپ های رفتاری سندرم ایکس شکننده

نقاط ضعف:

حافظه کوتاه مدت – پردازش پیاپی – الگوهای تکراری سخن گفتن – انزوا و اضطراب اجتماعی.

نقاط قوت:

مهارتهای کلامی و دایره لغات – حافظه طولانی مدت برای اطلاعات قبلی.

سندرم پرادر-ویلی

کسانیکه این سندرم را دارا هستند 15 از سوی پدر ذکر شده است.

دارای.

می کند. بی تفاوتی عاطفی، رفتارهای تکانه ای پرخاشگری و خود آزاری در تعامل با همسالان اغلب آشفته می شوند. می باشد

خصوصیات جسمانی:

. در ابتدای تولد چهره نوزاد حالت خاصی دارد پیشانی برجسته و بر آمده بوده و دارای شکل غیر معمولی است، عدسی چشم ها به سمت داخل فرورفتگی دارد صورت لاغر، نحیف و استخوانی است.

فنوتیپ های رفتاری سندرم پرادر- ویلی

نقاط ضعف:

پردازش شنیداری- مشکلات تغذیه در نوزادی- پرخوری و چاقی در کودکی و بزرگسالی- اختلال خواب- رفتارهای وسواسی.

نقاط قوت:

هوشبهر نسبتاً بالا- پردازش بینایی- توانایی کار با پازل ها.

سندرم صدای گربه

این سندرم به علت حذف یکی از بازوهای کوتاه جفت کروموزوم شماره 5 ایجاد می شود و معمولاً در جنس مونث بیشتر دیده می شود. علت نامیدن این سندرم به صدای گربه این است که صدای کودکان مبتلا به این اختلال مخصوصاً موقع گریه کردن به علت نقص دردستگاه مولد صوت وحنجره شبیه صدای گربه است.

خصوصیات جسمانی: جثه کوچک - جمجمه کوچک و گرد - چانه کوچک و عقب کشیده - چشمان مورب - فاصله زیاد بین دو چشم - گوشهای آویزان و پایین افتاده.

از نظر عقب ماندگی در حد شدید و عمیق است البته بستگی به حدود و دامنه حذف کروموزوم دارد هرچه بازوی کوتاه بیشترحذف شود عقب ماندگی شدیدتراست.

صدای این کودکان اغلب بوسیله تکنیک گفتار درمانی بهبود می یابد ولی عقب ماندگی آنها تا آخرعمر پا برجاست.

خطاهای مادرزادی سوخت و ساز

فنیل کتونوریا

ناتوانی بدن در تبدیل فنیل آلانین به تیروزین و در نتیجه تجمع فنیل آلانین و رشد ناهنجار مغز.

منجر به عقب ماندگی ذهنی و نارسایی قلبی می شود. شروع سریع و اجرای برنامه غذایی ویژه مانع از عقب ماندگی ذهنی می شود.

اختلالات رشدی تشکیل مغز

بیماری های ارثی و عفونی

میکروسفالی

شکل اولیه میکروسفالی که بدون علت محیطی رخ می دهد عبارتست از یک اختلال انتقالی در نتیجه اختلال در یک ژن مغلوب اتوزومی.

عوامل موثر: بیماری قند، سرخجه، تاثیر اشعه ایکس درهنگام بارداری.

عقب ماندگی شدید تا عمیق همراه با آن کری، کوری، ضایعات کلی،آب مروارید به طور مادرزادی دیده می شود.

سر بصورت غیر طبیعی کوچک و کله قندی.

هیدروسفالی

تجمع مایع مغزی نخاعی درون و بیرون مغز و عدم جذب در بطن ها، باعث فشار اضافی بر مغز و جلوگیری از رشد مناسب مغز و بزرگ شدن جمجه.

درمان بوسیله جراحی و دور کردن مایع اضافی از مغز.

ماکروسفالی

رشد زیاد از حد و بی قواره بافت مغز به ویژه ماده سفید باعث بزرگی سر می شود. در این بیماران چین و شکنهای طبیعی در مغز ایجاد نمی شود و درنتیجه به جمجمه فشار وارد می شود و چون تقریبا تا 6 ماهگی استخوان های سر جوش نخورده اند سر بتدریج بزرگ می شود.

عقب ماندگی ذهنی و ناهنجاری های حسی و حرکتی و اختلال های رفتاری.

تاثیرات محیطی

سوء تغذیه مادر

بیماری ها و عفونت داخل رحم مادر (مانند سرخجه در سه ماه اول)

خطرات اشعه

فشارهای روحی و روانی بر مادر در دوران بارداری

مصرف الکل و مواد مخدر

سندرم جنین الکلی

الکل به عنوان مهمترین تراتوژن در جهان غرب شناخته شده و نوزادانی که از مادران الکلی متولد می شوند، دارای ناهنجاریهایی هستند که به سندرم جنین الکلی مشهور است.

این ناهنجاریها عموما شامل عقب ماندگی ذهنی، عقب ماندگی رشد در دوران قبل و بعد از تولد، اختلال روانی، اختلالات اعمال حرکتی و گفتاری هستند.

خصوصیات جسمانی: شیار پلکی کوتاه، عدم رشد فک فوقانی، دماغ کوتاه، مسطح بودن استخوان فک تحتانی، نامنظم بودن دندانها، اختلالات مفصلی و بیماری های قلبی می باشند.

علل حین تولد

کمبود اکسیژن

تولد زودرس و وزن کم

پیچیدگی ناف به دور گردن

صدمه به مغز

علل پس از تولد

علل زیستی

مننژیت

آنسفالیت

مسمومیت

ضربه به سر

اختلالات غدد داخلی کودک

سوءتغذیه

سندرم کودکان تکان داده شده

با توجه به عدم داشتن آگاهیهای لازم در تعدادی از خانواده ها گاهاً مشاهده می شود که یک شخص کودکی را بخصوص در سنین پائین به شدت تکان می دهد یا از روی صمیمیت و علاقه وافر به کودک او را بصورت جهشی و ناگهانی به بالا پرتاب کرده که این مورد معمولاً بین 5 تا 20 ثانیه و حتی بیشتر نیز ادامه پیدا می کند و منجر به آسیب مغزی و سایر اختلالات دیگر می شود. اکثراً در کودکان کمتر از یکسال دیده می شود.

عقب ماندگی خفیف تا خیلی شدید.

نارسائیهای عمده ای مانند اختلالات بینایی- شنوایی- حملات مکرر قلبی- حملات مکرر صرعی- تأخیرات رشدی- مشکلات گفتاری- اختلالات یادگیری- اختلالات حافظه- و انواع فلج های مغزی.

علل روانی اجتماعی

سوء رفتار

غفلت و کمبود تحریک

عقب ماندگی ذهنی فرهنگی/ خانوادگی

عقب ماندگی خفیف ناشی از محیط کم تحرک و عوامل ارثی نامشخص

تبلیغات متنی