امروز جمعه 02 آذر 1403
صفحه اصلی | درباره ما | تماس با ما

شیوه های جلب و جذب مشارکتهای مردمی در آموزش و پرورش

 0

مشارکت های مردمی، تجلی عشق و درک مردم از تعلیم و اهمیت والای آن در جهان معاصر و تمدن کنونی به شمار می آید. عشق و علاقه به آموزش و پرورش کودکان، نوجوانان و جوانان زیباترین و بهترین زمینه های مشارکت مردم در امر تعلیم و تربیت را فراهم آورده است.

پیش از این مفهوم سنتی مشارکت های مردمی، وجه مالی آن را به تنهایی به ذهن ما متبادر می نمود به عبارت دیگر پدران و مادران معنای مشارکت را پرداخت وجوهی برای هزینه های مدرسه می دانستند. اما امروزه مفهوم مشارکت بسیار عام تر از گذشته و مشارکت به معنای دست در دست هم گذاشتن برای به انجام رساندن کارهاست. کاری که می تواند به صورت پرداخت وجوه مادی، انجام کمک های فکری و حتی کارهای تخصصی تجلی یابد.

آنچه امروزه انجام ومشارکت را در یک جامعه با معنی می سازد اراده، خواست و باور مردم در انجام آن می باشد و این امر زمانی تحقق می یابد که 2 عنصر آگاهی مشارکت و تضمین نحوه ی مشارکت به عنوان امری جدی و مستمر مورد توجه قرار می گیرد. اگر انسانها از نحوه ی مشارکت و نیاز به آن اطمینان حاصل نمایند و بدانند که ارایه مشارکت آنها مستمر و جدی است قطعا از انجام آن مضایقه نخواهند کرد اما آنچه این گمان برای آنان حاصل می شود که موضوع مشارکت فقط در زمان هایی خاص، آن هم برای رفع نیازهایی معین انجام می گیرد، باور مشارکت در آنان به صورت جدی ایجاد نخواهد شد.

آگاهی به شیوه های گوناگون در زمینه مشارکت صحیح و پایدار در مردم ایجاد می شود که به صورت کمی در سطح جامعه با تبلیغات گسترده، سازمان و رسانه های گروهی مانند رادیو و تلویزیون انجام

می شود. در سطوح پایین تر اداره های آموزش و پرورش مناطق و نواحی و مدرسه ها که مهمترین مراکز بالا بردن سطح آگاهی مردم هستند این وظیفه را بر عهده دارند. در مدارس اغلب با تشکیل جلسات انجمن اولیا و مربیان، برپایی کلاس آموزش خانواده، تشویق اولیا جهت مراجعات مکرر و با معلم و مربی دانش آموزان و تعقیب وضعیت آموزشی و تربیتی فرزند خود، تشویق اولیا جهت مطالعه و نشریات آموزشی و تربیتی مخصوصا مجلات تربیت و پیوند، برپایی نمایشگاهی از حاصل کار و تلاش دانش آموزان و دعوت اولیا جهت بازدید از آن وتشکیل بازدیدها و اردوها می توان میزان آگاهی اولیا را بالا برد. فرهنگ مشارکت در تمامی ابعاد اجتماعی، امری مولد و سازنده به شمار می رود. اما چنین تاثیری مادام که در تربیت انسان یعنی آموزش و پرورش مطرح باشد اثری مضاعف بر جای می گذارد.

اساسی ترین راه در جهت مشارکت دادن فعال مردم در امر آموزش و پرورش آگاه نمودن آنان با چگونگی مشارکت و انواع مشارکت اهداف مورد نظر می باشد. از راه های گوناگون آگاهی دادن به مردم به موارد مهم و قابل دسترس اشاره می شود.

- انجمن اولیا و مربیان:

نقش انجمن اولیا و مربیان درزمینه مشارکت مردم در آموزش و پرورش بسیار اساسی است. انجمن اولیا و مربیان هر مدرسه، هیات منتخبی از اولیای دانش آموزان و مربیان همان مدرسه که با تفاهم و صمیمیت و به منظور تقویت همکاری مشارکت اولیای دانش آموزان جهت کمک به ارتقای کیفیت فعالیتهای آموزش و پرورش و گسترش ارتباط خانه و مدرسه و بر طبق مقررات و ضوابط وزارت آموزش و پرورش انجام وظیفه می نماید.

- راه های گسترش مشارکت اولیا و مربیان:

به منظور توسعه مشارکت اولیا و مربیان می توان موارد زیر را مورد توجه قرار داد:

الف: توجه به انتظار اولیا

یکی از راهکارهای گسترش مشارکت اولیا در فعالیت های متنوع مدرسه، توجه به انتظارات اولیاست. در تحقیق انجام شده تحت عنوان بررسی نگرش مدیران مدارس، اولیای دانش آموزان و کارشناسان، انجمن اولیا و مربیان سراسر کشور درباره طرح جامع مشارکت انتظار متقابل اولیا و مربیان مورد انتظار قرار گرفت.

مهم ترین انتظارات اولیا از مدیران بر اساس نتایج بدست آمده عبارتند از:

1. حضور همه جانبه اولیا و مربیان در تصمیم گیری های آموزشی، پرورشی و اداره مدرسه

2. اطلاع رسانی دقیق و به موقع درباره ی وضعیت تحصیلی و تربیتی دانش آموزانف مسائل و مشکلات مدرسه

3. قدردانی از فعالیت ها و همکاری های مدرسه

4. ایجاد فضای لازم برای رشد و شکوفایی استعداد های دانش آموزان

5. استفاده مناسب از تواناییهای تخصصی و مهارتی اولیا

6. برگزاری جلسات مشترک اولیا و مربیان به طور مستمر

7. کیفیت بخشی به امر آموزش در مدارس.

- کلاسهای آموزش خانواده:

- گسترش راه های جلب مشارکت و تامین منابع مالی:

از آنجا که 94 درصد اعتبارات آموزش و پرورش به حقوق فرهنگیان تعلق می گیرد، سهم منابع مالی غیر پرسنلی تنها 6 درصد است، در حالی که در کشورهای صنعتی این رقم به 40 درصد می رسد.

آموزش و پرورش و اقتصاد از دو مقوله متفاوت فرهنگ و مادیات هستند که به ظاهر با هم ارتباطی نداند اما به واقع اگر عمیق تر به این موضوع نگاه کنیم، آموزش و پرورش می تواند تاثیر بسیار شگرفی در اقتصاد ملی ایفا کند.

فقر زدایی، حفاظت از محیط زیست و کاهش ناهنجاری های اجتماعی از تاثیرات غیر مستقیم آموزش و پرورش بر اقتصاد و افزایش بهره وری با کمک آموزش و در نتیجه رشد اقتصادی از تاثیرات مستقیم آموزش و پرورش در اقتصاد ملی است. با توجه به آمار سال مرکز آمار ایران مبنی بر نسبت سهم افزوده به سهم مصرف، بخش معدن با نسبت 16 بالاترین رتبه و آموزش و پرورش با کسب ضریب 4/3 در شاخه های مختلف، رتبه چهارم را به خود اختصاص دادند. از ضریب 4/3، بیشترین سهم به آموزش و پرورش ابتدایی اختصاص یافته است که این امر نشان می دهد که مهم ترین بخش سرمایه گذاری در آموزش و پرورش مربوط به آموزش و پرورش ابتدایی است و اساسا سرمایه گذاری در آموزش و پرورش نه یک اقدام مصرفی، بلکه یک اقدام زیر بنایی است و این امر مصداقی از معارف اسلامی ما نیز هست.

در آمار مقایسه ای بانک جهانی بین کشورهای صنعتی و غیر صنعتی مبنی بر ارزیابی میزان تاثیر گذاری سه منبع اصلی ثروت یعنی منابع فیزیکی، انسانی و طبیعی در این کشورها عنوان شده که در کشورهای صنعتی بیش از 67 در صد از منابع ثروت، توسط منبع نیروی انسانی تامین می شود که این سهم درکشورهای درحال توسعه به 56 درصد و در کشورهای صادر کننده مواد خام به 36 درصد می رسد. از نگاه اسلامی، اقتصاد یکی از اهداف عمده آموزش و پرورش و یکی از بزرگترین مسایل دستیابی به اهداف در آموزش و پرورش است که مطابق با این نگاه، هم اکنون آموزش و پرورش به دنبال این است که انسانی شایسته از تمامی ابعاد اعم از مولد، کارآمد، آشنا به اقتصاد اسلامی، دانا به روشهای کسب معاش حلال، ساده زیست، قانع، آشنا به منابع اقتصادی کشور، دانا به روشهای استفاده از منابع مالی، عدالت جو و در مجموع یک انسان کامل از نظر اقتصادی تربیت کند.

با توجه به نسبت عملکردی 2/127 آموزش و پرورش به مصوب 100 در 14 سال گذشته، آموزش و پرورش به طور متوسط سالانه 2/27 درصد کسری بودجه داشته است که این رقم در محاسبه 10 سال گذشته به 7/32 در صد می رسد. در قانون شوراهای آموزش و پرورش پیش بینی شده است که از شهرداریها عوارضی به نفع آموزش و پرورش اخذ شود که متاسفانه این قانون نیز اجرایی نمی شود.

یکی از راه های تامین هزینه های آموزش و پرورش، سهام عدالت است اگر 20 تا 40 میلیارد تومان از سهام عدالت برخی از کارخانجات، بانک ها و پالایشگاه ها به آموزش و پرورش اختصاص یابد از سود آن بسیاری از مشکلات اقتصادی آموزش و پرورش برطرف خواهد شد. توسعه فرهنگی و همیاری مردم یکی از راههای دیگری است که از طریق آن می توان بسیاری از مشکلات اقتصادی آموزش و پرورش را برطرف کرد و اگر تاکنون در این زمینه به اندازه کافی اقدام نشده، مشکل اصلی را باید از ناتوانی مدیران مدارس در جلب مشارکت مردم دانست نه خود مردم.

ارتقای توان تخصصی آموزش و پرورش در عرصه اقتصاد با بهره وری از پژوهشکده ها، رسانه ها و سایت های تخصصی در زمینه حل مشکلات اقتصادی آموزش و پرورش بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که آموزش و پرورش باید به زبان اقتصاد مسلط شود تا بتواند از جایگاه اصلی خود دفاع کند.

بهبود اقتصاد آموزش و پرورش، تاکنون تنها در حد یک توصیه اخلاقی مطرح شده است و تنها در زمانی این توصیه به مرحله اجرا در می آید که کیفیت به ریال تبدیل شود و ما بتوانیم یک رشد محسوس در اقتصاد آموزش و پرورش را شاهد باشیم.[7]

- نحوه اخذ کمک های مالی داوطلبانه به مدارس با مشورت و توافق اولیا تعیین می شود:

چگونگی اخذ هر گونه کمک مالی داوطلبانه به مدارس در انجمن اولیا و مربیان مدرسه و با حضور نمایندگان اولیا، بررسی و تصمیم گیری خواهد شد. اخذ هر گونه وجه به صورت اجباری در زمان ثبت نام اکیدا ممنوع است و با هرگونه تخلف در این راستا به شدت برخوردار خواهد شد.

خانواده و مدرسه دو رکن اساسی در تعلیم و تربیت هستند و انجمن اولیا و مربیان نیز در همین راستا و به منظور برقراری ارتباط و همکاری بین خانه و مدرسه تشکیل شده است. گستردگی و نفس کار آموزش و پرورش، اهمیت مشارکت اولیا در این حوزه را بیش از پیش مشخص می سازد.

دستورالعمل ساماندهی کمک های مردمی به سازمان های آموزش و پرورش سراسر کشور ابلاغ شده است و کلیه مدارس موظفند برنامه های خود را در راستای اجرای این دستورالعمل، تنظیم نمایند. بر اساس این دستورالعمل، کمک های مردمی باید صد در صد داوطلبانه باشد و خارج از فصل ثبت نام دریافت شود و ثبت نام به هیچ عنوان، مشروط به دریافت کمک نباشد.

شوراهای آموزش و پرورش یک ماه قبل از آغاز سال تحصیلی ضوابط و نحوه جذب مشارکتهای مالی داوطلبانه اولیای دانش اموزان را بنا بر پیشنهاد انجمن های اولیا و مربیان و متناسب با شرایط و مقتضیات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هر منطقه، بررسی کرده و جهت اجرا ابلاغ می نماید. اولیای دانش آموزان در قبال پرداخت وجوه داوطلبانه به صورت نقدی و یا چک بانکی، باید قبوض هدیه به مدرسه و یا رسید مصوب شورای آموزش و پرورش را از مدیران دریافت نمایند.

لازم است چک های کمک به مدرسه در وجه مدرسه صادر گردد و از واریز هر گونه وجهی به حساب اشخاص، جدا خود داری شود. مدیران مدارس موظفند حد اکثر ظرف مدت یک هفته وجومه دریافتی را به حساب دولتی مدرسه، واریز نمایند. در پایان اردیبهشت ماه هر سال نیز مدیران با همراه داشتن ته فیش های قبوض هدیه به مدرسه و سایر مستندات کمک های مردمی به اداره ی آموزش و پرورش منطقه مراجعه و تصفیه حساب می نمایند. دبیران شوراهای آموزش و پرورش موظفند ضمن کنترل و نظارت بر نحوه ی جذب وجوه و کمک های اولیا در چارچوب مصوبات وزارت آموزش و پرورش، گزارش عملکرد سالانه ی مدارس تابعه ی خود را تا پایان تیر ماه هر سال به سازمان آموزش و پرورش استان مربوطه ارائه نمایند. رئیس سازمان آموزش و پرورش نیز موظف است ضمن نظارت بر حسن اجرای برنامه ها تا پایان 15 مرداد ماه هر سال، گزارش عملکرد استان را به انجمن مرکزی اولیا و مربیان ارسال نماید. کمیته ای متشکل از نمایندگان معاونت های وزارت آموزش و پرورش و برخی دفاتر ستادی در سه سطح وزارتخانه، سازمانهای آموزش و پرورش و مناطق بر اجرای دستورالعمل ساماندهی کمک های داوطلبانه اولیا نظارت مستمر دارند از مشارکت های مالی داوطلبانه اولیا در راستای تشکیل کلاس ها و خدمات آموزشی فوق برنامه و صرفا با رضایت و توافق اولیا بهره گیری می شود. کلاسهای فوق برنامه در خارج از ساعت موظف و وقت قانونی دروس مدرسه برنامه ریزی می شود دانش آموزانی که به صورت داوطلبانه کمایل به شرکت در کلاسهای جبرانی برای دروس تجدیدی هستند می توانند هزینه کلاس ها را پرداخت کنند و در قبال آن از یک نوبت بیشتر امتحان تجدیدی برخوردار شوند. به منظو.ر بی بهره نماندن دانش آموزان بی بضاعت یا کم بضاعت از امکامات امتحان دوباره تجدیدی ف امکاناتی توسط انجمن اولیا و مربیان پیش بینی شده است. [8]

- نتیجه گیری:

در نیم قرن گذشته آموزش و پرورش از مردمی ترین نهادهای دولت بوده است و به همین دلیل در مقابل هجوم های متفاوت ضد فرهنگی استبداد و استعمار در سه دهه ی قبل از انقلاب شکوهمند اسلامی سنگر راستین و صادقانه ی دفاع از ارزشها و حفظ مواریث فرهنگی بوده است. با توجه به وفاداری به ارزش ها و سنت های اجتماعی- اعتقادی مردم، این نهاد مورد علاقه و وثوق مردم بوده و علاقه مندی مردم به نهاد آموزش و پرورش در جلوه های متفاوت بروز یافته است. مردم برای ساختن و عمران مدارس از خود مایه می گذاشتند و از تهیه امکانات اولیه ساختمانی گرفته تا بنایی آن را خود بر عهده می گرفتند.

مردم با بضاعت اندک خود، اما با عشق و صداقت با عنوان انجمن های خانه و مدرسه به تعلیم و تربیت کمک می کردند شاید بتوان گفت که مهمترین شاخصه ی علاقه ی مردم به تعلیم و تربیت قبل از انقلاب، حرمت و احترامی بود که آنان در دل به نهاد تعلیم و تربیت می گذاشتند و به همین دلیل هم معلمان احساسی عمیق از عزت نفس داشتند و مدیران و مسئولان آموزش و پرورش هم هرگاه احساس نیازمندی برای کمک به مردم می نمودند مردم را صادقانه در کنار خود می یافتند. آنچه ذکر گردید اشاراتی کوتاه به سوابق درخشان همکاریهای مردم با آموزش و پرورش در نیم قرن گذشته است خوشبختانه سیر صعودی همکاری خانه و مدرسه نشان از تمایل و علاقه مندی مردم به همکاری با نهاد تعلیم و تربیت دارد این تمایل تا به حدی است که آنان به منظور ثبت نام فرزندان خود در مدارس برتر حاضر به مشارکت زاید الوصف و دور از انتظارند در چنین شرایطی باید از فرصت های گرانبهای موجود استفاده کرد و از این همه سرمایه های موثر برای بهبود و بهینه سازی آموزش و پرورش کشورمان بهره برد.

امید است شوراهای آموزش و پرورش در سطوح مختلف با همکاری و همگامی اولیا، دانش آموزان و مدرسه با هعمفکری و تشریک مساعی و استفاده از کلیه امکانات و منابع بتوانند گامهای موثری در راه توسعه و پیشرفت برنامه های آموزشی و پرورشی کشور بردارند.

پیشنهادات

1. استفاده از مهارت ها و توانایی های اولیا به شکل عملی

2. راه اندازی نشریه یا گاهنامه ی انجمن مدرسه برای ارتباط بیشتر با اولیای دانش آموزان

3. بر پایی روز مشارکت در مدرسه (با موضوع خاص)

4. آشنا نمودن والدین با وظایف رفتاری شان برای انجام مشارکت های لازم در امر تعلیم و تربیت فرزندانشان از طریق آموزش خانواده

5. نهادینه کردن اقدامات خیرین در برنامه ریزی های آموزشی و پرورشی

6. سازماندهی خودیاری اولیا در آموزش و پرورش

7. آگاه نمودن والدین از چگونگی مشارکت آنان در امر آموزش و پرورش به منظور فعال نمودن مشارکت آنان

8. اطمینان دادن به والدین دانش آموزان مبنی بر اینکه ارایه مشارکت آنها مستمر و جدی است.

9. استفاده از مهارت ها و تخصص والدین برای انجام خدمات مورد نیاز مدرسه

10. مشارکت اقتصادی اولیا برای مساعدت مسئولان مدارس در زمینه ی رفع نیازهای دانش آموزان و فراهم نمودن زمینه های رشد و اعتلای تعلیم و تربیت در آنها

11. ایجاد آمادگی برای مشارکت فکری اولیا در زمینه رفتار مناسب و هم سو با تربیت مدرسه

12. تدوین قانون انجمن های اولیا و مربیان برای جذب مشارکت های اولیا و تحقق آموزش و پرورش مطلوب.

13. ایجاد بستر مناسب برای جلب مشارکت های مردمی و استمرار کمک های خیر خواهانه آنان

14. آموزش همگانی در زمینه هدفهای قانون در تمامی سطوح جامعه و تعیین نقش احاد ملت در اجرای صحیح قانون.

15. بهره گیری از موقوفات؛ موقوفاتی وجود دارد که از درآمد سرشار آنها می توان برای گسترش آموزش و پرورش و کمک به دانش آموزان بی بضاعت و رفع سایر نیازهای آموزش و پرورش استفاده کرد.

16. دقت نظر در عضویت اعضای انتخابی شورا؛ به اعضایی که در شورا انتخاب می شوند باید مورد اعتماد با عامه ی مردم بوده از محبوبیت خاصی برخوردار باشند.

17. انتشار کتاب و ایجاد نمایشگاهی از اهداف قانون و عملکرد شورای استان ها

18. تشویق شرکت ها، کارخانه ها، و موسساتی که به موقع نسبت به پرداخت عوارض اقدام می کنند.

19. ایجاد ارتباط مستمر و پیگیر با مراکز علمی، فرهنگی و پژوهشی جهت تبادل اطلاعات و آمار و استفاده از وسایل، تجهیزات و آزمایشگاه های آنان

20. برگزاری سالانه کلاسهای توجیهی برای کارشناسان شوراهای استان، شهرستان و منطقه در زمینه اهداف قانون و روش های جلب مشارکت عمومی

21. با استفاده از شیوه های گوناگون، آگاهی های لازم در زمینه مشارکت صحیح و پایدار در مردم ایجاد شود از جمله از طریق رسانه های گروهی مانند رادیو و تلویزیون.

منابع

- بنائیان، محمد، بررسی نگرش مدیران مدارس، اولیای دانش آموزان و کارشناسان انجمن های اولیا و مربیان سراسر کشور پیرامون طرح جامع مشارکت،تهران، 1382.

- تورانی، حیدر، مفهوم مشارکت و فرایند آن در آموزش و پرورش کشور، ماهنامه معلم، سال بیستم، 1380.

- ساکی، رضا، چکیده مقالات همایش تغییر و نوآوری در سازمان و مدیریت آموزشی، تهران،1379.

- سپهری، حسین، بررسی راه های جلب مشارکت مردمی در امور آموزش و پرورش، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، 1384.

- خلیلی، طاهره، راه های مشارکت اولیا و مربیان در مدارس، پیوند، شماره 303، دی 1383.

- رهی، نحوه ی اخذ کمک های مالی داوطلبانه به مدارس با مشورت توافق اولیا تعیین می شود، نشریه نگاه، شماره 289، 15/12/1385.

- عصاره، علیرضا، مشارکت اولیا و مربیان، فرصت هایی که از دست می رود، پیوند، مهر 1379.

- فاضلی(معاون توسعه مشارکتهای مردمی)، حل مشکلات آموزش و پرورش بدون مشارکت مردم ممکن نیست، نشریه نگاه، شماره 322، 7/9/1386.

- فرشیدی، گسترش راه های جلب مشارکت و تامین منابع مالی، نشریه نگاه، شماره 322، 7/9/1386.

- محمد الحامد، یوسف، همکاری خانه و مدرسه بر اساس نظرات معلمان مدارس ابتدایی و مدیران در نظام آموزشی کویت، 1987.

تبلیغات متنی