امروز جمعه 02 آذر 1403
صفحه اصلی | درباره ما | تماس با ما

تاریخچه آموزش پیش دبستانی

 0

در سال 1298 مسیونر های مذهبی و اقلیت های دینی به احداث کودکستان ها و مراکز آموزش پیش دبستانی درتهران مبادرت نمودند.در همان اثنا زنده یاد جبار باغچه‏بان در سال 1303 به احداث باغچه اطفال در شهرستان تبریز مبادرت نموده و چند سال بعد در سال 1307 کودکستان دیگری در شهرستان شیراز دایر نمود. گفتنی است که در آن اثنا تنها از کودکان خانواده های مرفه و کارمندان عالی رتبه ادارات در این مراکز ثبت نام به عمل می آمد. استقبال این خانواده ها از عملکرد مراکز آموزش پیش دبستانی (کودکستان ها(سبب گردیدکه طی مدت زمان کوتاهی در تهران وچندین شهر بزرگ دیگر کشور، کودکستان هایی توسط بخش خصوصی دایر گردد.از جمله مهمترین برنامه های این مراکز می توان به بازی های مرسوم، آموزش مقدماتی خواندن و نوشتن، نقاشی و بازی با عروسک و اشکال هندسی اشاره نمود.در سال 1303 شورای عالی فرهنگ،به تصویب انحصاری آیین نامه احداث مراکز آموزش پیش دبستانی در شهرستان تهران و درسال 1304به تصویب این آیین نامه برای سایر شهرهای کشور مبادرت نمود.نخستین امتیاز تاسیس کودکستان توسط وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه در سال 1310 صادر گردید.از این روی سال1310 آغاز فصل جدیدی در تاریخ آموزش پیش دبستانی ایران محسوب می گردد.نخستین آیین نامه ویژه کودکستانها و مراکز آموزش پیش دبستانی درسال 1312 به تصویب شورای عالی فرهنگ رسید. در ماده اول این آیین نامه، سن کودکان جهت پذیرش در کودکستانها 4 تا 7 سال قید شده بود. این در حالیست که درسال 1335، آیین نامه جدیدی جهت اداره کودکستانها به تصویب رسید که طی آن سن کودکان، 3 تا 6 سال تعیین شده بود. در سال1334، اداره مستقلی جهت رسیدگی و نظارت بر امور کودکستان ها تحت نظارت وزارت فرهنگ تاسیس گردید. در سال1340، اداره امور کودکستانهای کشور منحل شده و وظایف مربوطه به اداره کل تعلیمات ابتدائی محول گردید. در آن اثنا دولت به تلاش هایی درجهت احداث کودکستان های دولتی مبادرت نموده و با احداث کودکستانها در شهرهای سراسرکشور،کودکان خانواده های طبقه متوسط را تحت پوشش خود قرار داد. تا سال 1322 در سراسر کشور تنها تعداد 7 کودکستان وجود داشت و این در حالیست که طی سال1331 به 74 و طی سال 51 13 به 431 مرکز بالغ گردید. در همان اثنا تلاش هایی درجهت تربیت مربیان مراکز پیش دبستانی نیز آغاز گردید. درسال 1336، آموزشگاه های کودکیاری آغاز به فعالیت نمودند. اولین اساسنامه و برنامه درسی این آموزشگاهها طی سال 1345 به تصویب شورای عالی فرهنگ رسید. چندسال بعد تدریس رشته کودکیاری یا آموزش و پرورش پیش ازدبستان در برخی دانشکده های علوم تربیتی من جمله مدرسه عالی شمیرانات و دانشگاه ابوریحان آغاز گردید.

درسال1350، اداره کل تعلیمات ابتدایی به دفتر برنامه ریزی آموزش ابتدایی تغییر نام داده و واحد کودکستان های این اداره، عهده دارمسئولیت طرح و برنامه ریزی آموزش و پرورش پیش دبستانی گردید. درسال1354، با توجه به توسعه کودکستانها و تربیت مربیان کودک، دفتر برنامه ریزی آموزش ابتدایی به دفتر آموزش کودکستانی و ابتدایی تغییر نام داده و بالاخره درسال 1359 در اداره کل و سپس در دفتر آموزش عمومی ادغام گردید. طبق آخرین آیین نامه کودکستانها که در سال 1349به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید، تشکیل کلاسهای آمادگی ضمیمه آموزش ابتدایی گردیده و سن کودکان کودکستانی 3 تا 6 سال تعیین گردید. درسال 1353، وزارت آموزش و پرورش طبق انتشار بخشنامه ای به اعمال اصلاحاتی در آیین نامه مذکور مبادرت نمود. مطابق این تغییرات تنها آندسته از کودکانی که از سن 5 سال تمام برخوردار بودند از حق ثبت نام درکلاسهای آمادگی بهره مند گردیدند.

درگذشته امتیاز تاسیس مهدهای کودک ویژه کودکان رده های سنی 3 تا 6 سال به وزارت آموزش و پرورش و مجوز تاسیس مراکز مراقبتی کودکان زیر رده سنی3 سال به اتاق اصناف واگذار گردید. ازسال1354، سازمانهای دولتی موظف به تاسیس مهدهای کودک شده و ضوابط آنها از سوی سازمان زنان تنظیم گردید. درسال1356، در بودجه کل سازمانهای دولتی، بودجه لازم جهت احداث مهدهای کودک ویژه فرزندان زنان کارمند پیش بینی شده و سازمان زنان مسئولیت تشکیل و نظارت بر آنها را عهده دار گردید. پس از انقلاب اسلامی، بر اساس تصمیم گیری هیات وزیران، با انحلال سازمان زنان، سازمان ملی رفاه خانواده، سازمان تربیتی شهرداری تهران و انجمن ملی حمایت از کودکان، اجازه تاسیس مهدهای کودک به وزارت بهداری و بهزیستی و سپس به سازمان بهزیستی محول گردید. درحال حاضر صدور مجوز و نظارت برکلیه مهدهای کودک دولتی و خصوصی بر عهده سازمان بهزیستی کشور است. ازسال 1372 کلیه کلاسهای آمادگی ضمیمه مدارس دولتی به علت کمبود جا منحل گردید.گفتنی است که این کلاسها 30 سال پیش درسال1349 و با تصویب شورای عالی آموزش و پرورش تشکیل شده بود. ازجمله انواع مهدهای کودک که درحال حاضر درسراسرکشور فعالیت دارند می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

مهدهای کودک خصوصی که توسط بخش خصوصی احداث گردیده اند.

مهدهای کودک خود محورکه وابسته به موسسات دولتی بوده و با کمک هزینه های دولتی و والدین کودکان اداره می گردند.

مهدهای کودک کارگری که متعلق به کارخانجات بوده و تحت پوشش وزارت کار فعالیت دارند.

مهدهای کودک ادارات آموزش و پرورش که به ثبت نام از فرزندان زنان شاغل درآموزش و پرورش مبادرت می نمایند.

مهدهای کودک انجمنهای حمایتی سازمان بهزیستی که به ثبت نام از کودکان تحت پوشش بهزیستی و درصدی از افراد عادی مبادرت می نمایند.

مهدهای کودک انجمنهای روستایی که به ثبت نام از کودکان روستایی مبادرت می نمایند.

تاریخچه فوق بیانگر این واقعیت است که سهم دولت در تاسیس مهدهای کودک بسیار ناچیز بوده و عمدتا به تنظیم آیین نامه ها و اعطای مجوزهای قانونی محدود بوده است به نحویکه پس از تشکیل اولین مهدهای کودک، وزارت آموزش و پرورش به تاسیس مهدهای کودک دولتی پس از 42 سال مبادرت نمود. درحال حاضر برای کودکان زنان غیر شاغل مهد کودک دولتی وجود نداشته وکلاسهای آمادگی ضمیمه مدارس دولتی نیز از سال 1372 منحل گردیده است. علاوه بر این تعداد فارغ التحصیلان رشته کودکیاری با توجه به نیاز مهدهای کودک، بسیار اندک بوده و دوره های باز آموزی بهزیستی ویژه مربیان و مدیران، چه از لحاظ مدت زمان و چه از لحاظ تعداد نفرات تحت پوشش هر دوره آموزشی، جوابگوی نیاز مهدهای کودک نمی باشد.. بعنوان مثال از سال 61 13تا 69 13یعنی ظرف مدت زمان 8 سال تنها 1215 نفر ازمدیران و مربیان موفق به گذراندن دوره های آموزشی کوتاه مدت بهزیستی شده اند و این در حالیست که این رقم درمقایسه با تعداد مدیران ومربیان مهدهای کودک بسیار ناچیز می باشد.

علاوه بر این تعداد مهدهای کودک نسبت به جمعیت کودکان در ایران بسیار ناچیز می باشد.. بعنوان مثال طی سالهای1360- 1359 تعداد مهدهای کودک بر2971، تعداد کودکان بر 172002، تعداد کلاسها بر6340 و تعداد کارکنان بر9356 نفر بالغ می گردید واین درحالیست که طی سالهای 68 67 تعداد مهدهای کودک بر 2547، تعداد کودکان ثبت نامی بر177979، تعداد کلاسها بر5951، تعداد کارکنان بر1983و تعداد کودکان رده های سنی1 تا 6 سال بر12میلیون نفر بالغ گردید. ضمنا تعداد مهدهای کودک خصوصی شهرستان تهران طی سال1370 بر200 مرکز، طی سال1371بر174مرکز و طی سال1372بر170 مرکز بالغ گردید.

آمارفوق نشانگر افزایش دائمی تعدادکودکانی ثبت نامی مراکز آموزش پیش دبستانی و مهدهای کودک و کاهش تعداد مهدهای کودک و کادر ویژه آن می باشد. آمار سال 68 67 مبین این واقعیت است که تنها 5 ر1درصد کودکان رده های سنی 1 تا 6 سال و 5 ر2درصد کودکان رده های سنی 3 تا 6 سال ا ز امکانات آموزشی وتفریحی مهدهای کودک استفاده نموده اند. درضمن تعداد کودکان هرکلاس بر 30 نفر و نسبت کودکان به کادر آموزشی به نسبت 25 به1 بوده است.به عبارت دیگر به ازای هر 1 پرسنل، 25 کودک وجود داشته است. چنانکه قبلا نیز بدان اشاره گردید رده های سنی 1 تا 6 سال در رشد و پرورش شخصیت کودکان،از نقش اساسی برخوردار بوده و از این روی آموزش پیش دبستانی به عنوان بخشی از نظام آموزش عمومی محسوب شده و دولتها به برنامه ریزی و سرمایه گذاری در این عرصه مبادرت می نمایند.در کشور ایران آموزش پیش دبستانی در واقع به بخش خصوصی واگذار گردیده وبدین ترتیب خانواده های کم در آمد و متوسط قادر به بهره گیری از امکانات مهدهای کودک نمی باشند و این درحالیست که کودکان خانواده های مواجه با مشکلات اقتصادی و فرهنگی از نیاز بیشتری به توجه و آموزش برخوردار می باشند. به این ترتیب به دلیل وجود کمبودها، نواقصات زیاد و برنامه های نادرست و عدم برخورداری از کادر مناسب و عدم اولویت دولت به آموزش کودکان در دوره های پیش دبستانی، اکثریت کودکان با مشکلات عدید ه ای در روند آموزشی و رشد شخصیتی خود مواجه می گردند.

سرمایه گذاری درامور کودکان پیش دبستانی آثار پیش گیرانه بر آسیب های دوران نوجوانی و جوانی وبزرگسالی دارد. بسیاری از انحرافات اخلاقی ریشه درکمبودهای روحی و روانی دوران کودکی دارند. ارتباط اولیه کودک با الگوهای شخصیتی، آینده او را رقم میزنند.برخلاف تصورات عمومی مبنی بر عدم سود آوری سرمایه گذاری در مهدهای کودک چنین سرمایه گذاری هایی به معنای تربیت نیروی خلاق، هدفمند و آگاه آتیه هر ملت و عوامل بازدارنده بسیاری از آسیب های اجتماعی مطرح می باشند. در مقطع آموزش پیش دبستانی،والدین و مربیان کودک به شناسایی توانایی های بالقوه کودکان و رشد وتوسعه چنین توانایی هایی مبادرت نموده، شعور و رفتارهای های روانی کودک شکل گرفته و هدایت صحیح تجربیات کودک به خصوصیات روانی می انجامد که شخصیت او را پرورش می دهند. درجریان حضور درمراکز آموزش پیش دبستانی است که کودک شناخت نزدیک به واقعیتی از خود بدست آورده و خواسته های او به عنوان تبلوری از رشد عاطفی،عقلی و اجتماعی او شکل می گیرد.

آموزش پیش دبستانی

بر اساس تجربیات و بررسیهای روان شناختی و تربیتی، سال های اولیه زندگی کودکان نقش اساسی در رشد و پرورش آنان ایفا می نمایدچراکه 80 درصد شخصیت کودک ظرف6 سال اولیه حیات او شکل می گیرد. براین اساس آموزش و پرورش پیش دبستانی از اهمیت ویژه‏ای برخوردار بوده و تلاش عمده دولت ها بر این بوده است که هرروزه تعداد بیشتری از کودکان تحت پوشش آموزشهای این دوره قرار گرفته و با توجه به ویژگی ها ونیازهای فردی،از آموزشهای مناسب وسازنده برخوردار گردند. اولین ارتباطات انسانی- اجتماعی کودکان دردوران پیش دبستانی شکل گرفته و شکوفائی و رشد این ارتباط منوط به آموزش عشق ورزیدن، محبت نمودن،.... و نشان دادن راه صحیح برقراری ارتباط توسط والدین و مربیان آنان می باشد. در واقع پایه های اولیه اعتماد به نفس، مسئولیت پذیری و استقلال و خلاقیت کودکان در دوران پیش از دبستان استوار می گردد. توجه دقیق و مناسب به کودکان به رشد و شکوفائی استعدادهای آنان کمک می نماید. مهدهای کودک‏ و مربیان این مراکز نقش اساسی وحیاتی در تربیت و رشد شخصیت کودکان و نیل به اهداف فوق ایفا می نمایند.

برنامه های آموزشی

از جمله مهمترین برنامه های آموزشی مقطع آموزش پیش دبستانی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1- برنامه های علمی و عملی آموزشی که بر مشاهده و بازدید، آموزش زبان فارسی، ریاضیات مقدماتی، مفاهیم ابتدایی علوم و اعتقادات مذهبی مشتمل می گردد.

2- فوق برنامه های آموزشی که بر صنایع دستی، خمیر بازی، بریدن و چسباندن اشیاء، نقاشی، بازیهای فکری، قصه گویی، شعرخوانی و تمرینات بدنی مشتمل می گردد.

برنامه ریزی و مدیریت آموزشی

اولین مرکز مستقل آموزش پیش دبستانی در سال 1924 در جهت ارائه دوره های آموزش اختیاری (سیستم آموزش غیر اجباری در سیستم آموزش رسمی)احداث گردید در طول دهه 1980 از مراکز فوق تحت عناوین مختلف اعم از مراکز مراقبت روزانه،کودکستانها، مدارس پیش دبستانی یاد می گردید.مراکز مذکور عمدتا در محل سازمانها و وزارتخانه های دولتی استقرار یافته و به مراقبت از کودکان با والدین شاغل در سازمان یا وزارتخانه مربوطه مبادرت می نمایند. مراکز مذکور به طور خصوصی وتحت نظارت سازمان بهزیستی وتحت سرپرستی وزارت آموزش و پرورش فعالیت می نمایند.

هدف عملی مراکزفوق مراقبت و تربیت کودکان برخوردار از والدین شاغل و ارائه تسهیلات به آنان بود. از جمله تقسیم بندی های به عمل آمده توسط مراکز پیش دبستانی کشور می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

کودکان رده های سنی4 تا 18 ماه

کودکان رده های سنی 18 ماهه تا 3 سال

کودکان رده های سنی 3 تا 5 سال

کودکان رده های سنی 5 سال

از مراکز ویژه کودکان رده سنی زیر 5 سال تحت عنوان(مراکز مراقبتی روزانه) و از مراکز ویژه کودکان رده سنی 5 سال تحت عنوان مدارس آمادگی یاد می گردد.

مسئولیت برنامه ریزی، آماده سازی و توسعه متدهای آموزشی وتفریحی مراکز پیش دبستانی برعهده اداره برنامه ریزی و توسعه متون درسی کشور می باشد.

وظیفه نظارت بر عملکرد مراکز مذکور به دایره آموزش ابتدایی و مسوولیت تدارک امکانات و تسهیلات رفاهی به ((مدیریت عمومی تعاون و رفاه اجتماعی)) وزارت آموزش و پرورش تفویض گردیده است. معلمین ومربیان مراکز آموزش پیش دبستانی از میان فارغ التحصیلان رشته های تربیتی مراکز تربیت معلم و یا از میان فارغ التحصیلان دانشگاهی علوم تربیتی در حوزه آموزش پیش دبستانی انتخاب می گردد.وجود تغییرات اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دو دهه اخیر در ایران، افزایش نسبت زنان شاغل و ضرورت مراقبت از کودکان به افزایش نرخ ثبت نام کودکان در مراکز پیش دبستانی منجر گردیده است.برگزاری کنفرانس جامتین و تأکید کلیه کشورهای شرکت کننده بر اهمیت ضرورت ارائه مقطع آموزش پیش دبستانی به کلیه شهروندان باعث اعمال توجه بیشتر به این جنبه از آموزش گردیده است. طی دهه پایانی قرن بیستم به اطمینان از برقراری هماهنگی میان وزارت آموزش و پرورش و سازمان بهزیستی به عنوان دو مجموعه مسئول در جهت رشد وتوسعه هر چه بیشتر آموزش پیش دبستانی تأکید شد. با این وجود در نتیجه تمرکز نامحسوس در برنامه ریزی، مدیریت و سرپرستی مقطع آموزش پیش دبستانی، هر یک از سازمانهای دولتی به تنظیم استراتژی هاو سیاست جاری خود با توجه به نیازها و امکانات کارشناسان مبادرت می نمایند.

اهداف آموزشی

اهداف مقطع آموزش پیش دبستانی

از جمله مهمترین اهداف مقطع آموزش پیش دبستانی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1-رشد جسمانی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی کودکان بر پایه اصول اخلاقی و مذهبی

2-افزایش سطح توانائیها و استعدادهای کودکان

3- آماده سازی و تربیت کودکان جهت درک مفاهیم علمی و ذهنی

4- رشد و پویش زبان فارسی همسطح با زبانهای محلی

5- آماده سازی و تربیت کودکان جهت برقراری همکاریها و معاشرتهای اجتماعی

6- حمایت از خانواده های کم درآمد در روند تربیتی و تحصیلی فرزندان

از جمله مهمترین اهداف مقطع آموزش پیش دبستانی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1. تربیت کودکان درجهت اجرای اصول اسلامی در زندگی شخصی و اجتماعی

2. تقویت احساس همکاری و مشارکت کودکان در فعالیت های اجتماعی و حس مسئولیت پذیری آنان

3. افزایش قدرت جسمی و ذهنی، برقراری تعادل جسمی و افزایش مهارت های پایه کودکان

4. آموزش زبان فارسی درجهت تقویت ارتباطات وابزارهای آموزشی کودکان اعم از خواندن، نوشتن، شنیدن و حرف زدن

از سال 1989 نظر به مشکلات زبانی کودکان مناطق دو زبانه کشور حین ورود به مقطع آموزش ابتدایی، نرخ بالای تجدید کودکان طی سالهای اولیه آموزش ابتدایی،عدم تسلط کافی دربرقراری ارتباطات به زبان فارسی و در دسترس نبودن تعداد کافی از مراکز پیش دبستانی، هر ساله کلاس های آمادگی یک ماهه قبل از شروع سال تحصیلی در مناطق مذکور تشکیل می گردد. گفتنی است که وزارت آموزش و پرورش به فراهم نمودن زمینه هایی جهت آمادگی کودکان ساکن مناطق مذکور جهت ورود به مقطع آموزش ابتدایی از طریق تعیین برنامه های مورد نیاز و صدور بخشنامه های مربوطه اقدام می نماید.

استراتژی های آموزشی

ازجمله مهمترین راهبردهای آموزشی مقطع آموزش پیش دبستانی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1. ترغیب اولیای امور وزارت آموزش و پرورش به توجه هر چه بیشتر به سطح آموزش پیش دبستانی

2. کسب اطمینان از برقراری حداکثر هماهنگی ممکن میان نهادهای اداره کننده مراکز آموزش پیش دبستانی در وزارت آموزش و پرورش

3. اختصاص بیشتر وجوه غیر مستقیم از سوی وزارت آموزش و پرورش به مراکز آموزش پیش دبستانی

4. آموزش و تربیت نیروی انسانی ماهر از طریق تمرکز بر آموزشهای دوره پیش دبستانی

5. گسترش فضاهای مستقل آموزش پیش دبستانی

اهداف آموزش و پرورش پیش دبستانی

اصولا چنانچه نمودار حیات هر فرد را بررسی کنیم،در خواهیم یافت که مسیر زندگی هر انسانی به صورت خطی است که ابتدا و انتهای حیات اورا به یکدیگر متصل می سازد و از آنجا که فراز و نشیب های بسیاری در زندگی هر فرد وجود دارد عموما این خط به شکل یک منحنی است.حال چنانچه علی رغم فراز و نشیب های مذکور،این منحنی در مسیر خود از جایی عبور کند که آنجا آرمان و آرزو این فرد قلمداد می شده است،در این صورت آن فرد از نظر خودش فردی موفق بوده است.اما چنانچه منحنی مورد نظر از مکان مربوط به هدف آرمانی فرد فاصله داشته باشد و تا آخر نیز به آن نرسد،به نسبت فاصله موجود میان منحنی و نقطه مورد نظر،فرد مورد بحث از دیدگاه خودش کم توفیق بوده است.هدف آرمانی هرانسانی،تحت تاثیر نوع بینش و سطح اندیشه اوست. بنابراین ممکن است هدف آرمانی هر فردی برای افراد دیگر که دارای بینش عمیقتر واندیشه وسیع تری هستند یک هدف کوچک و کم ارزش تلقی شود.

در نتیجه هر انسانی برای نیل به موفقیت به 2 عامل نیازمند است:

-انتخاب یک هدف آرمانی روشن،دست یافتنی و مطلوب برای زندگی.

-سرلوحه قرار دادن این هدف برای تمام فعالیت های زندگی.

انسانهای ناموفق یا هدف مشخصی ندارند و همواره بر اساس شانس یا میل و هوس زندگی می کنند و یا اگر هدفی دارند از آن غفلت می کنند.

هدف آرمانی آموزش عموماً عبارت است از:

-تلاش در جهت پرورش انسان هایی که در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی در راستای هدف آرمانی جامعه به رشد و شکوفایی مطلوبی نائل شوند و جامعه را در مسیر آن هدف به پیش برانند.

بازتاب بهره مندی ازهدف های روشن و آرمانی:

-ارتقاء کیفیت آموزش

-ارتقاء سطح دانش فراگیران

-رشد و بالندگی آنان در تمامی ابعاد

-فراهم کردن جوی سالم و آرام وبه دور از رنج های روحی

-توسعه انگیزه ها

-فراهم کردن روشی معین برای یادگیری درآینده

(آیین تدریس وروش کلاس داری-مهران علیپور مشکانی،1381)

تاریخچه آموزش پیش از دبستانی جهان

قرن19 به عنوان سرآغاز آموزش پیش دبستانی مطرح شده است.به خاطر دو عامل دیدگاه ها نسبت به کودک و دوران کودکی تغییر یافت:

- شرایط اجتماعی و باورها درباره طبیعت کودک.

یکی از اولین طرفداران درباره آموزش دادن به کودکان پیش دبستانی کمنیوس بود.او بر این باور بود که آموزش کودکان باید در 6 سالگی صورت گیرد چون در این دوران کودک از انعطاف پذیری خاصی برخوردار است.او تعلیم تربیت را به عنوان امری که بسیار به بازی شبیه است در نظر می گرفت.او از اولین اندیشمندان است که اهمیت آماده کردن کودک را برای فعالیت های مختلف آموزشی درک کرد.افکار او قرن ها بعد در افکارماریا مونته سوری و ژان پیاژه تجلی کرد.استفاده از تجارب ملموس و محسوس و درگیر نمودن حواس ادای سهم دیگر کمنیوس به تعلیم و تربیت پیش دبستانی است.از دیگر متفکرینی که اندیشه هایش منجر به شکل گیری آموزش پیش دبستانی شد،ژان ژاک روسو می باشد.روسو بر اهمیت آموزش زود هنگام تاکید می کرد.وی بر اهمیت استفاده از مواد آموزشی ملموس و پرهیز از فعالیت های انتزاعی و نمادین در کودکی اولیه تاکید می کرد.همچنین بر اساس نظر روسو،آموزش و پرورش بایستی مبتنی بر علایق کودکان باشد.او مخالف اعمال انضباط شدید در مورد کودکان بود.پستالوزی برای اولین بار آموزش پیش دبستانی را به عنوان یک رشته علمی مجزا مطرح کرد.

وی براین باور بود که تعلیم و تربیت کودکان بایستی مبتنی بر رشد طبیعی آنان باشد.او معتقد بود که یادگیری فقط از طریق ابتکارات خود کودک و یا رفتار های اکتشافی او صورت نمی گیرد بلکه معلمین بایستی آموزش کودکان را طراحی نموده و آن را هدایت کنند.و اما فردریک فروبل بود که بیشترین تاثیر رابرشکل گیری حیطه آموزش و پرورش پیش دبستانی داشت.او در این کار به برنامه ریزی درسی برای آموزش پیش دبستانی و نیز ایجاد روشها برای این کار زد.تلاش های فروبل لقب شایسته پدر کودکستان را برای او به ارمغان آورد.نظریه تربیتی او بر اساس قانون وحدت جهانی استوار بود.بر اساس این نظریه تربیتی فروبل براین اعتقاد بود که تعلیم و تربیت بایستی مبتنی بر همکاری باشد و نه رقابت.فروبل نیز مانند کمنیوس و پستالوزی نیز رشد کودک را به عنوان فرایند شکوفایی استعداد های او در نظر می گرفت.

فروبل از باغ به عنوان نماد آموزش و پرورش پیش دبستانی استفاده می کرد.فروبل اولین کودکستان را به نام "باغچه کودک"به سا ل 1837 در آلمان تاسیس کرد.از دیگر نظریه پردازان ماریا مونته سوری است.او مانند فروبل رشد کودک را به عنوان فرایند شکوفایی استعداد ها در نظر می گرفت.از نظر ا وآموزش پیش دبستان برای رشد بعدی کودک بسیار مهم است.

(برنامه آ.پ کودکان پیش از دبستان-محسن طالب زاد ه نوبریان،1385)

تاریخچه آموزش پیش از دبستانی ایران

تأسیس کودکستان در ایران به حدود 84 سال پیش بر می گردد.در سال 1303 مرحوم باغچه بان کودکستانی را در تبریز با نام "باغچه اطفال"تاسیس نمود.4 سال بعد در شیراز کودکستان دیگری را تاسیس نمود.اما در سال 1312 آیین نامه کودکستانها به تصویب شورای عالی معارف رسید و سنین کودکان این دوره چهار تا هفت سال اعلام شد.همچنین مسئولان دفتر برنامه ریزی آموزش کودکان پیش دبستانی به خاطرآمار مردودی زیاد در کلاس اول دبستان و نیز مشکلات زبان آموزی در مناطق دو زبانه،آماده کردن کودکا ن 5 ساله را برای ورود به دوره ابتدایی در اولویت قرار دارند.و بر این اساس واحد های مستقل یا ضمیمه دبستا ن را با عنوان "دوره آمادگی"در سال 1353 تأسیس نمودند.

(برنامه آ.پ کودکان پیش از دبستان-محسن طالب زاده نوبریان،1385)

در سال های اخیر اکثر کشور های پیشرفته صنعتی به تدوین اعلامیه هایی درباره حقوق کودک اقدام کردند که متولیان آموزش پیش دبستان ملزم به رعایت حقوق کودکان و دفاع از این حقوق هستند.

حقوق کودکان پیش دبستانی

حق برخورداری از:

-محبت و عشق و درک و فهم شرایط کودک توسط دیگران

-تغذیه و مراقبت های پزشکی

-آموزش رایگان

-فرصت کافی برای بازی و تفریح

-اسم و ملیت

-مراقبت های ویژه در صورت داشتن ناتواناییهای ذهنی و جسمی

-یادگیری برای تبدیل شدن به یک عضو مفید جامعه

-حق بزرگ شدن به صورتی که روح صلح و برادری جهانی در او ایجاد شود.

(برنامه آ.پ کودکان پیش از دبستان-محسن طالب زاده نوبریان،1385)

اهداف آموزش و پرورش از دیدگاه چند تن از بزرگان تعلیم و تربیت

هدف تربیت از نظر سقراط

-فهمیدن و فهماندن حقایق و تربیت اخلاقی و سیاسی جوانان می دانست و بیشتر به جنبه اخلاقی توجه داشت.

هدف تربیت از نظرافلاطون

-کشف استعداد های برجسته و آماده ساختن آنها برای زمامداری در جامعه آرمانی یعنی جامعه ای مبتنی بر عدالت و حکمت.

هدف تربیت از نظرارسطو

-پرورش خرد و هوش غایت رشد آدمی است.از این رو تربیت عادت در منش مردمان باید از نخستین لحظه تولد آنان با توجه به این غایت، نظام پذیرد.درانسان سه عامل یعنی سرشت،عادت و خرد در کار است.و سعادت در هماهنگی این سه عامل و سرانجام در شکوفایی خرد است.

هدف تربیت از نظرآکوستینوس

- بار آوردن فرد مسیحی حقیقی

هدف تربیت از نظرکمنیوس(پدرآ.پ جدید)

-همانند شدن با مبداء و بازگشت به اصل خودو به فعلیت رساندن سه قوه علم،قدرت و قداست.

هدف تربیت از نظرجان لاک

-به جنبه عملی و سودمند فعالیت فکری آدمی توجه دارد.

-باید هدف تربیت آماده کردن برای موفقیت در زندگی فردی و عضویت در جامعه باشد.

هدف تربیت از نظرکانت

-تبدیل انسان طبیعی به انسان اخلاقی و هدایت آدمی به سوی آزادی حقیقی(مثل روسو)

هدف تربیت از نظردیویی

-هدف تربیت خود تربیت است.

-آموزش و پرورش 4 ویژگی دارد:

1. تربیت زندگی است:آموزش و پرورش خود زندگی است نه آماده شدن برای زندگی.

2.آموزشگاه جامعه است:کارکردی اجتماعی است و دراجتماع و برای اجتماع صورت می گیرد.

3.تربیت راهنمایی است:آموزش و پرورش همان راهنمایی دانش آموز و حمایت از رشد طبیعی اوست.

4.یادگیری همان عمل است:عملی که بر نیاز و انگیزه متربی استوار است که به وسیله خود و با یاری و راهنمایی مربی صورت می گیرد.

(سیر آرا تربیتی در غرب-علی محمد کاردان،1387)

اهداف کلی پیش دبستانی

- پرورش سلامت جسمی،هماهنگی ماهیچه ای مناسب و مهارت های حرکتی اساسی در کودک.

-پرورش عادات بهداشتی سالم

-پرورش آداب و نگرش های اجتماعی مطلوب

-پرورش پختگی عاطفی

-تقویت درک زیباییها

-برانگیختن کنجکاوی کودک

-تشویق کودک به استقلال و خلاقیت از طریق فراهم آوردن فرصت های کافی

-پرورش توانایی کودک برای بیان احساسات و افکار به زبانی روان،واضح و صحیح

(برنامه آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان-ونیتاکول،فرخنده مفیدی،1384)

اهداف آموزش و پرورش در پیش از دبستان

هدف آ.پ،پرورش و رشد همه جانبه کودک است.

-جسمی و حرکتی:که شامل حفظ رشد مناسب،رشد و هماهنگی ماهیچه های بزرگ، رشد و هماهنگی ماهیچه های ظریف مثل مجسمه سازی و خمیر بازی می باشد.

-خلاقیت و درک زیبایی:که شامل رشد بیان خلاق از طریق فعالیت های هنری،رشد حرکات خلاق،رشد حساسیت نسبت به رنگها و زیباییها در طبیعت.

-عاطفی واجتماعی:شامل شکل گیری عادات مثل عادات شخصی،پرورش توانایی و مراقبت از رفتار شخصی،پرورش خود پنداری مثبت و رشد توانایی در تصمیم گیری،استقلال و رهبری می باشد.

-ذهنی و شناختی:شامل رشد فرایندها و مهارت های شناختی پایه(رشد حواس پنجگانه،رشد حافظه و مشاهده،رشد مهارت های طبقه بندی کردن،رشد توالی تفکر،رشد حل مسئله و استدلال کردن)،تشکیل مفاهیم اساسی(مفهوم سازی رنگ،مفهوم سازی شکل،شکل گیری مفاهیم قبل از عدد،مفهوم سازی عدد،مفهوم سازی فضا،مفهوم سازی زمان،مفهوم سازی دما،شکل گیری مفاهیم محیطی درباره محیط طبیعی،محیط فیزیکی و محیط اجتماعی)

-زبان و گفتار:که شامل رشد مهارت های شنوایی،رشد بیان کلامی، رشد آمادگی خواندن و آمادگی نوشتن می باشد.

(برنامه آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان-ونیتاکول،فرخنده مفیدی،1384)

از زمان قدیم سن پنج و شش سالگی را سن ورود به مکتب خانه و آموزش نماز والفبا و قران و نظم آموزشی قلمداد می شد و در اروپای قرن هجدهم به بعد همین دوره را زمان ورود به باغ کودکان می نامیده اند.تأکید ما بر ضرورت ایجاد و گسترش کودکستان ها از این بابت هست که ویژگی های زندگی اجتماعی ما را در مقایسه با گذشته های دور به شدت تغییر یافته است و امروز الگوهای زندگی خانوادگی متفاوت از سابق است،بسیاری از مادران به طور فزاینده ای به کار در مزارع و کارگاه ها و بیمارستان ها و مدارس و ادارات اشتغال پیدا کرده اند،طرز تلقی زنا ن از زندگی اجتماعی شان تغییر یافته است،ارزشی های جدیدی به زندگی مردم وارد شده است،دانش های جدیدی به زندگی مردم و بر معیارهای سعادت آدمی افزوده شد ه است،دانش های جدیدی به ویژه روانشناسی و تعلیم و تربیت کودکان و پژوهش های بسیارعلمی در این زمینه ها درک و دریافت های تازه ای از مسائل رشد و پرورش کودکان را ذهن مردم ایجاد کرده است و خلاصه اهمیت و ضرورت آموزش و پرورش رسمی پیش دبستانی بر همگان آشکار شده است و به صورت تکلیفی برای والدین و مسئولیتی برای دولت ها در آمده است.

اهداف آموزش و پرورش پیش دبستانی

-وظایف وهدف های مربوط به تغذیه(یادگیری عادات مربوط به تغذیه مناسب،ایجاد فرصت هایی برای چگونگی تهیه مواد غذایی)

-پرورش ذوق کودکان بر زمینه های تفاوت های فردی

-رشد جسمی و تربیت بدنی(تربیت بدنی و شرکت دادن کودکان در فعالیت های مناسب ورزشی فردی و جمعی)

-رشد مهارت های خود یاری شخصی(آموزش مهارت غذا خوردن صحیح و استفاده از قاشق وچنگال و لیوان و غیره)

-رشد تصور صحیح از خود(مانند کمک به کودکان برای شناخت خود و خانواده و آشنایی با فرهنگ و ارزشهای اجتماعی محیط زندگی)

-آشنایی با طبیعت و مواد(شناخت عینی فصول و ویژگی های آنها و آشنایی مقدماتی با جغرافیای محیط و زمین و آسمان و سیارات و ستارگان)

-رشد زبان(مانند کمک به کودکان برای افزایش خزانه لغات آنها)

-آمادگی برای یادگیری(مانند آموزش رنگها،اندازه ها اشکال و آموزش شمارش اعداد)

-پرورش تفکر خلاق(ایجاد شرایط برای نو آوری و فعالیت های خلاق و اکتشافی)

-آشنایی مقدماتی با هنرها و فرهنگ و سنن مذهبی(آشنا کردن کودکان با سنن فرهنگی و مذهبی در محیط زندگی،آشنا کردن کودکان با برنامه ها و اعیاد و جشن های ملی و دینی،کمک به کودکان برای رشد مهارت های نقاشی و کارهای دستی و مجسمه سازی و موسیقی و فعالیت های نمایشی)

به این ترتیب منظوراز دوره آمادگی ایجاد آن دسته از فرصت های آموزشی و پرورشی است که کودک بتواند در طول این دوره از نظر رشد جسمی،شناختی و عاطفی،خود را با مدرسه سازگار کند.

(آموزش و پرورش در کودکستان، آیلین آلن،بنی هارت-محمد حسین نظری ن‍ژاد،1370)

اهمیت و اهداف آموزش و پرورش پیش دبستانی

-عدم پاسخگویی محیط خانواده به رشد اجتماعی کودک(از آنجا که اساس شخصیت هر فرد در دورا ن کودکی شکل می گیرد ارائه آموزش های اثر بخشی در این دوران برای رشد بعدی کودک از اهمیت خاصی بر خوردار است وکودکان در این سن نیاز به شرکت در فعالیت های اجتماعی بیشتری دارند، اکثر مطالعات نشان می دهد که محیط خانواده پاسخگوی این نیازها نیست.)

-نیاز کودک به نظم فکری(کودک برای استفاده از آموزش ابتدایی نیاز به یک انضباط فکری دارد که خانواده قادر به پاسخ گویی به آنها نیست که در دوره پیش دبستانی مربیان از طریق فعالیت های مختلف مثل بازی و کارهای دستی به تدریج آنها را تأمین می کنند.)

-شناسایی توانا ییها و ناتواناییهای ذهنی و میزان آمادگی کودکان برای دبستان(این مرحله به متخصصان سنجش استعدادها و توانایی های تحصیلی کودکان اجازه می دهد که به موقع توانایی ها و ناتوانایی های کودکان را شناسایی کرده و آنها را حل کنند)

-کمک به کودکان محروم برای همسطح شدن با کودکان طبقات متوسط و مرفه(کودکلن خانواده های محروم معمولا از یک محیط خانودگی غنی از لحاظ امکانات پرورشی و آموزشی بر خوردار نیستند و این کودکان در صورت عدم دسترسی به آموزش های پیش دبستانی قادر به رقابت با کودکان طبقات متوس و مرفه نخواهند بود.آموزش پیش دبستانی باعث می شود که کودمان طبقات محروم زمینه های لازم را برای اینکه حدودا همسطح کودکان طبقات متوسط و مرفه قرار گیرند و اکتساب نمایند.)

-یادگیری زبان رسمی برای اقلیت ها(کودکانی که متعلق به فرهنگ ها و اقلیت های قومی و زبانی هستند،معمولا از نظر میزان تساط بر زبان رسمی کشور در مقایسه با کودکان متعلق به قومیت غالبا بسیار ضعیف تر هستند و این امر مشکلات بسیاری برای آنان ایجاد می کند.)

-پیش زمینه برای یادگیری زبان،حساب و خواندن و نوشتن(این یادگیری ها نیاز به پیش زمینه هایی دارد که فقط دردوره پیش دبستانی فراهم می شود.)

-پرورش حواس پنجگانه

-فراهم کردن فرصت برای تجربه(بهترین محیطی که وجود دارد تا کودک در آن به کسب تجربه بپردازد محیط پیش دبستانی می باشد، مانند آزمایش ها و دستکاری اشیاء.)

یافته های پژوهشی نشان می دهند که کودکانی که دوره پیش دبستانی را گذرانیده اند نسبت به کودکانی که این دوره را طی نکرده اند و مستقیم وارد دوره ابتدایی شده اند موفق تر بوده اند.

برنامه آ.پ کودکان پیش از دبستان-محسن طالب زاده نوبریان،1385)

هدف کودکستان فقط تربیت است نه تعلیم،بنابراین اگر مادری کار خارج نداشته باشد و به اصول تعلیم و تربیت صحیص نیز آشنا باشد می تواند کودک خردسال خود را به خوبی تربیت کند بدون اینکه او را به کودکستان بفرستد.اما در دنیای کنونی که بیشتر مادران در کارهای خارج از منزل با مردان شریک اند یا اگر هم به خانه داری مشغول اند،عهده دار وظایف سنگین دیگری می باشندو چنانکه باید و شاید به تربیت فرزندان خود نمی رسند و به خصوص در کشور ما که هنوز اکثر مادران اگر بی سواد هم نباشند از اصول آمووزش بی اطلاع هستند،ایجاد کودکستان ها را ضروری می سازد.از طرف دیگر کودکستان محیط مناسب بین محیط آرام و مأنوس خانواده و محیط شلوغ مدرسه می باشد و کودکی که به کودکستان نمی رود با دو مشکل مواجه است، یکی اینکه در یادگیری خواندن و نوشتن مشکل دارد و دیگری درمحیط تازه و بی سابقه برای و نگرانی هایی ایجاد می شود که از پیشرفت او جلوگیری می کند.رفت و آمد به کودکستان ورفت و آمد با گروه های هم سن و سال از لحاظ رشد هوشی کودکان بسیار مفید است.و اولین وظیفه کودکستان اجتماعی بار آوردن کودکان است.

آموزش و پرورش پیش دبستانی
تبلیغات متنی