امروز جمعه 02 آذر 1403
صفحه اصلی | درباره ما | تماس با ما

مسئولیت‌پذیری اجتماعی دانش‌آموزان

 0

مسئولیت پذیری در بستر رشد اجتماعی

نتیجه ی رشد اجتماعی، همانا مهارت اجتماعی دانش آ موزا ن است و مهارت اجتماعی استعدادی است که باعث بروز رفتارهایی می شود که به صورت مثبت یا منفی تقویت می شوند و نه رفتارهایی که مورد تنبیه وا قع می شوند یا توسط دیگران خاموش می شوند.این مهارتها می توانند در روابط آ د می با دیگران نتایج مثبت و موفقیت آمیزی به وجود آورند.

مهارت های اجتماعی شامل:

مهارت در تشخیص خصوصیات گروه؛ مهارت در ارتباط گیری با گروه؛ مهارت گوش دادن؛ مهارت همد ردی؛ مهارت در ارتباط غیر کلا می؛ مهارت در تشخیص ا حسا س ها ی خویش؛ و مهارت کنترل خویش است.

مسئولیت پذیری دا نش آ موزان یکی از ارزش های مهم و غالب اجتماعی است و زمانی عملی می شود که وجدان جمعی بیدار و پرورش یابد. وجدان جمعی عبارت است از این که در تک تک دانش آموزان ا حساس تعهد؛ مسئولیت پذیری؛ ا حساس تکلیف الهی؛ پاسخگو بودن؛ و وجدا ن فردی شکل بگیرد و پرورش یا بد و جوانان بتوانند کیفیت های ایجاد شده را با هم هماهنگ، و تعهدات گروهی را پایه گذاری کنند تا در نهایت به تعهد اجتماعی منجر شود.

رشد اجتماعی و مسئولیت پذیری دا نش آ موزان را می توان درابعا د مختلف خانوا ده، مدرسه، جامعه مورد ارزیابی قرار داد.

بُعد خانواده:

خانواده در زمره ی گروه های غیر رسمی است که هدف عمده ی آن اجتماعی کردن است و به لحاظ دارا بودن ویژگی های گروه نخستین و ا یجاد روابط چهره به چهره و صمیمانه بین اعضای خانوا ده و همچنین برانگیختن تعلقات شد ید ا حساسی و عاطفی، بیشترین تأ ثیر را در پذیرش ارزش ها و الگوهای رفتار اجتماعی و یا به عبارتی اجتماعی شدن هدایت می کند.

زیر بنای مشارکت در جامعه و خانوا ده این است که اعضای خانواده و به ویژه دانش آ موزا ن به درجه ی مطلوبی ا ز رشد اجتماعی رسیده باشند. بر این اسا س لازم است مهارت های اجتماعی آنان مورد بازنگری و تقویت قرار گیرد. مدرسه معمولاً یافته های علمی و دا نشی را به دانش آ موزان می دهد و این یافته ها زما نی که با مهارت های اجتماعی تلفیق شود به مسئولیت پذیری منجر می گردد.

یکی از نمود های عملیاتی رشد اجتماعی و مسئولیت پذیری این است که دانش آموزا ن به صورت مطلوب و خود جوش از یافته های مدرسه در حل مشکلات خانواده بهره گیرند. زمانی که دا نش آموزا ن به دانش روز مجهز شوند، اما از آن درا مور خانوا ده بهره نگیرند، مطلوب نیست. زمانی می توا ن عملکرد دانش آموزان را مطلوب و مفید دانست که آن ها د انش ِ آموخته شده را در خانوا ده جاری نمایند. دانش و رشد اجتماعی دو روی یک سکه هستند و تلفیق آ ن ها منجر به شکل گیری مشئولیت پذیری می شود و نمود دیگر این، که دانش آ موزان تکالیف خود را در منزل بدون گوشزد و یادآوری دیگران انجام دهند. یکی از مشکلات خا نوا ده ها این است که دانش آ موزان تکالیف خود را به خوبی انجام نمی دهند و لازم است مدرسه یا خانواده قبل ا ز تأ کید بر انجام تکالیف، روی رشد اجتماعی و مسئولیت پذیری آنان کار کند. زمانی که این دو کیفیت ایجاد شد انجام تکالیف به راحتی صورت می گیرد.

بُعد مدرسه:

مدرسه نهادی است که رشد اجتماعی و مسئولیت پذیری در آن پرورش یافته و چکش کاری می شود. شرکت در فعالیت های درسی توسط دانش آ موزان امری است که وظیفه ی رسمی آنان محسوب می شود. هر چقدر دانش آموزان بیشتر دا وطلب شرکت در فعالیت های فوق برنامه باشند، بیانگر رشد اجتماعی است.

یکی ا ز جنبه های مهم تعا مل دانش آ موزان که بیانگر رشد اجتماعی و مسئولیت پذیری است بازی های آنان است. بازی وسیله ای برای افزایش فعالیت های مربوط به مهارت های اجتماعی به شمار می رود. بازی می توا ند وسیله ای برای آ موزش مهارت هایی چون رعایت نوبت؛ شراکت در ابزار؛ برنده یا بازنده ی خوب شدن؛ کار گروهی؛ تعاون؛ توجه به جزئیات؛ پیروی از مقررات؛ خویشتن داری و انواع مهارت های حل مسأ له با شد.

به نظر «گوردن» بازی نوعی تقلید از زندگی واقعی و وسیله ای برای آزمودن حوادث دنیای واقعی است. میزان، نحوه و کیفیت بازی دانش آ موزا ن بیانگر رشد اجتماعی آنان است.

در کلاس درس امور مختلفی وجود دارد که معلم و دانش آ موز باید به کمک همدیگر در مورد آن ها تصمیم گیری نمایند.هرچه قدر دانش آ موزا ن از رشداجتماعی کمتری برخوردا ر باشند، نقش معلم در تصمیم گیری پررنگ تر شده وتصمیم گیری انفرادی برکلا س درس حاکم می شود. تصمیم گیری در مورد چگونگی تدریس؛ محتوا؛ نوع و نحوه ی امتحان؛ نحوه ی کلا س داری و... باید مشارکتی انجام شود که رشد اجتماعی دانش آ موزان تضمین کننده ی آن می باشد.

یکی از جنبه های توسعه یافتگی دانش آموزان این است که در تصمیم گیری های مختلف مربوط به ادا ره ی مدرسه مشارکت جدی و فعا ل داشته باشند. تحقق شعار و آرمان مدرسه محوری بستگی به درجه و میزان رشد اجتماعی و مسئولیت پذیری دانش آ موزان دا رد.

بُعد جامعه:

نمود عملی رشد اجتماعی و مسئولیت پذیری دانش آ موزان، در جامعه مشروعیت مییابد. رفتارها و عملکرد ها ی دانش آموزا ن در امور جامعه و ا مور شهروندی موجب می گردد که آنان خودشان را محک بزنند. همچنین فرصتی فراهم می شود تا بهتر بتوان مهارت های اجتماعی را سنجید.

جامعه ی سالم یکی ا ز نهادهایی است که به خوبی و با معیارهای واقعی می تواند در مورد رشد اجتماعی و مسئولیت پذیری محصولات آ موزشی و پرورشی قضاوت واقعی نموده و راه کارهای مناسبی برای اصلاح آن ارائه نماید.

به طور کلی معیارهایی را که توجه به آن ها بیانگر رشد اجتماعی در بُعد رعایت هنجارهای جامعه است، می توان به شرح زیر بیان نمود:

· رعایت نوبت در گرفتن امکانات مختلف؛

· رعایت ادب و نزاکت در برخورد با دیگران؛

· مصون ماندن از بلا یای اجتماعی نظیر اعتیاد به مواد مخدر؛

· نداشتن بزهکاری های خفیف یا متوسط؛

· پیروی از مقررات جمعی؛

· آراستن ظاهر مطابق با ارزش های مناسب جامعه؛

· رفت و آ مد مناسب، رفتار متعا د ل در تغذیه؛

نهاد مسجد:

مسجد یکی از محل ها یی است که رشد دهنده ی بینش دینی، سیا سی و اجتماعی دانش آموزان است و هر ا ندا زه دانش آموزان در فعالیت های مختلف مسجد شرکت نمایند، رشد اجتماعی و به ویژ ه مسئولیت پذیری آنان تقویت و عملیاتی می شود. مسجد به عنوان یک نها د مذهبی و مدنی در تربیت شهروندان آینده؛ شکل دهی و پرورش عقاید؛ و استا ندارد نمود ن رفتار و منش نقش به سزا یی دارد.

دانش آ موزان در مدرسه تحت آموزش رسمی قرار می گیرند و بدین لحاظ کمتر رفتارهای واقعی خود را بروز می دهند و به لحاظ محد ودیت ها یی که وجوددارد، نمی توا ن به طور واقعی میزان رشد اجتماعی آنان را در مدرسه مورد ارزیابی نمود.

دانش آ موزا ن در نهادهای آ موزش فوق برنامه با داشتن ماهیت غیر رسمی، رفتارهای واقعی خود را بهتر به معرض نمایش می گذارند و از این بابت می توان در مورد کم و کیف، و اصلاح آن نظر داد و آن را ارزیابی نمود.

پس می توان نتیجه گرفت که:

رشد اجتماعی و مسئولیت پذیری دانش آموزان در ابعاد مختلف به بلوغ ارتباطی؛ بلوغ در تشخیص موقعیت ها؛ بلوغ در گفت و شنود؛ مهارت همکاری و همد ردی شده؛ همچنین مهارت های اجتماعی دانش آ موزان را تقویت می کند.

بنابراین نظام آ موزشی باید در کنار آ موزش های رسمی و کلاسیک و برنامه ریزی شده در زمینه ی مهارت های اجتماعی وچگونگی مشارکت دانش آ موزان به صورت عملی برنامه ریزی نما ید. دانش آ موزان و جوانان وقتی افرا دِ مفیدی هستند که بتوانند مشکلات جامعه را از طریق ایفای درستِ نقش حل کنند.

تبلیغات متنی